Estrogen được sản xuất chủ yếu từ buồng trứng, đóng vai trò quan trọng cho vẻ đẹp, tình dục và sinh sản. Rõ ràng estrogen rất cần thiết trong cơ thể, vậy hormone estrogen là gì? Estrogen có tác dụng gì, có bao nhiêu loại?
Estrogen là gì?
Estrogen là nội tiết tố nữ, được sản xuất chủ yếu từ buồng trứng, một lượng nhỏ được sản xuất ở tuyến thượng thận và tế bào mỡ. Khi chị em mang thai, nhau thai cũng tạo ra estrogen.
Estrogen hormone di chuyển trong máu và hoạt động khắp nơi trên cơ thể. Estrogen định hình giới tính phái nữ như mọc lông mu, nở ngực và bắt đầu kinh nguyệt.
Ngoài tầm quan trọng liên quan đến vấn đề sinh sản và tình dục (tuổi dậy thì, chu kỳ kinh nguyệt, mang thai, mãn kinh); estrogen còn giúp kiểm soát cholesterol, góp phần bảo vệ sức khỏe xương và ảnh hưởng đến não bộ, tim, da, tóc, đường tiết niệu và khắp các mô trên cơ thể.
Nồng độ estrogen trong cơ thể con người và có thể thay đổi trong chu kỳ kinh nguyệt. (1)
Đối tượng Nồng độ estrogen Phụ nữ trưởng thành, tiền mãn kinh 15-350 pg/mL Phụ nữ trưởng thành, sau mãn kinh <10 pg/mL Nam giới trưởng thành 10-40 pg/mL
Các loại hoocmon Estrogen chính
Estrogen quan trọng đối với cơ thể nhưng đây chỉ là tên gọi cho một nhóm nội tiết tố nữ bao gồm: E1, E2 và E3. Cụ thể:
1. Estrone (E1)
Là một dạng estrogen chính mà cơ cơ thể tạo ra sau thời kỳ mãn kinh của phụ nữ. Lượng nhỏ estrone có hầu hết trong các mô cơ thể, chủ yếu là chất béo và cơ bắp. Cơ thể có thể chuyển đổi từ estrone thành estradiol và ngược lại.
2. Estradiol (E2)
Estradiol là một loại mạnh nhất trong ba loại estrogen. Được sản xuất bởi buồng trứng của nữ giới với nhiều nhiệm vụ, trong đó duy trì hệ thống cơ quan sinh sản. Các vấn đề phụ khoa như lạc nội mạc tử cung, u xơ, ung thư ở phụ nữ và đặc biệt là ung thư nội mạc tử cung từ estradiol gây ra.
3. Estriol (E3)
Đây là một trong 3 loại estrogen và hoạt động yếu nhất. Nó là sản phẩm của quá trình khử của E1 và E2 và được phát hiện với nồng độ cao trong nước tiểu, đặc biệt ở nước tiểu người mang thai.
Nồng độ Estrogen theo từng giai đoạn
Ở mỗi giai đoạn cơ thể trưởng thành khác nhau thì nồng độ estrogen cũng thay đổi và tác động đến sức khỏe sinh sản, sắc đẹp, tâm lý. Phụ nữ ở độ tuổi hành kinh có lượng estrogen dồi dào và giảm dần khi đến giai đoạn mãn kinh. Và trong chu kỳ kinh nguyệt nồng độ estrogen cũng thay đổi nhằm tạo thuận lợi cho việc mang thai.
1. Tuổi dậy thì
Nội tiết tố estrogen được buồng trứng tiết ra trong độ tuổi dậy thì từ 12 – 16 tuổi. Làm cơ thể thay đổi ngực, giọng nói, làn da, hình thể,.. vì lượng estrogen ở giai đoạn này rất dồi dào. Nồng độ estrogen kích thích bắt đầu chu kỳ kinh nguyệt và giúp hình thể người phụ nữ mềm mại, đường cong gợi cảm, ngực nở nang, săn chắc hơn. Đây là giai đoạn thay đổi về mặt tâm lý và cơ thể. Khi phát triển hoàn thiện cơ thể, estrogen sẽ giảm để giữ lại những gì thay đổi sau khi dậy thì đến suốt cuộc đời. (2)
Tuy nhiên một số trường hợp thiếu estrogen trong giai đoạn này, dẫn đến trẻ chậm phát triển các đặc điểm quy định giới tính nữ, rối loạn kinh nguyệt và khả năng sinh sản sau này bị ảnh hưởng.
2. Hành kinh
Sau khi vú bắt đầu bắt triển, khoảng 2-3 năm sau kỳ kinh nguyệt đầu tiên bắt đầu xuất hiện. Vào thời kỳ hành kinh nồng độ estrogen trong cơ thể tăng lên và giảm xuống vào mỗi thời điểm khác nhau. Lượng estrogen thay đổi theo ba giai đoạn chính như sau:
Giai đoạn Phạm vi Giai đoạn nang trứng 20-150 pg/mL (73-551 pmol/L) Giai đoạn rụng trứng 40-350 pg/mL (551-2753 pmol/L) Giai đoạn hoàng thể 30-450 pg/mL (110-1652 pmol/L)
- Giai đoạn nang trứng: Lượng estrogen ở thời điểm này bắt đầu tăng và niêm mạc tử cung dày lên tạo điều thuận lợi cho quá trình thụ thai và hình thành bào thai.
- Giai đoạn rụng trứng: Vào thời điểm này rất dễ mang thai, vì nồng độ estrogen ở đỉnh điểm. Chất nhầy tử cung được estrogen làm lỏng giúp tinh trùng dễ dàng bơi qua và thụ tinh với trứng.
- Giai đoạn hoàng thể: Khi quá trình thụ tinh xảy ra, nội mạc tử cung sẽ dày lên nhờ nồng độ estrogen tăng đảm bảo cho sự phát triển của thai nhi. Trong trường hợp không mang thai, nồng độ estrogen giảm xuống cho lớp niêm mạc tử cung bị bong ra và rời khỏi cơ thể thông qua âm đạo. Trứng sẽ được giải phóng ra ngoài kèm theo đó là máu, chất nhầy, niêm mạc tử cung và hình thành kinh nguyệt.
Ngoài ra, nồng độ estrogen sẽ tăng dần từ khi mang thai đến tháng cuối thai kỳ.
Hormone Estrogen có tác dụng gì?
Theo các chuyên gia, nội tiết tố nữ estrogen tác động đến toàn bộ các yếu tố sinh lý, ngoại hình và sức khỏe của phái nữ. Cụ thể như sau:
1. Tác động đến sinh lý
Hoocmon estrogen tạo nên kinh nguyệt đều đặn hàng tháng, tạo ham muốn và duy trì thiên chức làm mẹ từ việc điều tiết và phát triển các cơ quan sinh nữ như:
- Buồng trứng: Điều tiết và sản xuất hoocmon estrogen chính là buồng trứng. Tại đây, hoocmon nữ estrogen có vai trò kích thích sự phát triển của các nang trứng có trong lớp vỏ buồng trứng.
- Âm đạo: Estrogen tiết ra và hoạt động mạnh mẽ giúp âm đạo thực hiện chức năng sinh dục của mình. Ngoài việc, giúp âm đạo hoàn thiện cấu tạo bên ngoài, estrogen còn tăng độ dày thành âm đạo và tăng độ axit để giảm nguy cơ nhiễm khuẩn. Hoocmon estrogen giúp bôi trơn âm đạo tăng cường khoái cảm, tăng độ kích thích và giữ độ mềm mại cho âm đạo khi quan hệ.
- Ống dẫn trứng: Estrogen tham gia vào quá trình phát triển về độ dày, thành cơ ống dẫn trứng. Và hỗ trợ hoạt động co thắt các cơ giúp tinh trùng đến gặp trứng tăng khả năng thụ thai.
- Tử cung: Nội tiết tố estrogen làm tăng kích thước của nội mạc tử cung, hỗ trợ tăng cường lưu thông máu, hàm lượng protein và hoạt chất enzyme. Ngoài ra, chúng còn tăng cường và duy trì chất nhầy lót ở tử cung. Chưa dừng lại, estrogen còn kích thích các cơ ở tử cung và co bóp tạo nên các cơn co thắt hỗ trợ cho quá trình sinh con được thuận lợi. Vào ngày kinh nguyệt, hoocmon estrogen giúp quá trình đào thải các mô chết có trong cổ tử cung được dễ dàng.
- Cổ tử cung: Quá trình thụ tinh được hỗ trợ nhờ estrogen điều chỉnh dòng chảy và độ dày của dịch tiết niêm mạc tử cung. Từ đó tinh trùng di chuyển đến trứng được dễ dàng và thuận lợi hơn.
- Các tuyến vú: Ngoài những bộ phận kể trên thì các tuyến vú cũng có liên hệ mật thiết với hoocmon estrogen. Vào thời điểm dậy thì, estrogen có chức năng phát triển các ống dẫn tuyến vú giúp ngực to lên và làm thay đổi sắc tố của núm vú. Sự thay đổi lượng estrogen vào kỳ kinh nguyệt cũng gây ra hiện đau vú mà các bạn nữ thường gặp. Chúng còn giúp ngừng tiết sữa khi trẻ không còn bú mẹ.
2. Tác động đến ngoại hình
Ngoài việc, tác động đến các yếu tố sinh lý thì estrogen còn giúp phụ nữ khác biệt về hình thể so với cánh đàn ông giúp duy trì sắc đẹp và sự hấp dẫn. Đến tuổi dậy thì, nồng độ hoocmon estrogen bên trong thay đổi tác động ra bên ngoài cơ thể nữ giới thường thấy qua các điểm sau:
- Đặc điểm đầu tiên dễ nhận biết người đang ở lứa tuổi dậy thì chính là xuất hiện mụn trứng cá ở nữ giới. Nguyên nhân xuất hiện mụn do khả năng ức chế quá trình sinh sản chất nhờn trên các tuyến da của hoocmon estrogen.
- Tiếp theo, estrogen hormon ảnh hưởng đến tóc và lông trên cơ thể. Lúc này tóc của nữ giới sẽ lâu dài và lông mềm, mỏng hơn nam giới.
- Vóc dáng phụ nữ nhỏ nhắn hơn đàn ông nhờ vào sự hỗ trợ của estrogen giúp khung xương nhỏ và ngắn hơn. Và nội tiết tố nữ estrogen giúp xương chậu hẹp và rộng hơn sẵn sàng cho quá trình làm mẹ.
- Estrogen nhạy cảm với insulin, một loại hoocmon ảnh hưởng đến lượng mỡ trong cơ thể và sự phát triển cơ bắp. Giúp đẩy nhanh quá trình đốt cháy chất béo trong cơ thể và giảm khối lượng cơ bắp tạo nên dáng người thon thả.
- Đường cong trên cơ thể nữ giới được tạo nên, nhờ vào sự hỗ trợ làm tăng quá trình lưu trữ chất béo xung quanh hông và đùi của nội tiết tố estrogen.
- Estrogen hoocmon còn có vai trò đặt biệt quan trọng đối sự thay đổi của thanh quản, giúp con người dễ nhận biết đâu là giọng nam hay giọng nữ. Ở nữ thanh quản sẽ nhỏ và dây thanh quản ngắn hơn tạo ra chất giọng thanh và cao hơn nam giới.
3. Tác dụng đối với sức khỏe
Ngoài việc tác động đến sinh lý, ngoại hình của một người, nồng độ estrogen còn ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể. Estrogen có mối liên hệ mật thiết với các bộ phận khác trên cơ thể như:
- Da: Estrogen không chỉ giúp tóc mọc nhanh và mềm mượt. Chúng còn tăng độ đàn hồi, hạn chế hiện tượng đứt gãy collagen giúp phái nữ có làn da căng mịn. Từ đó cải thiện chất lượng collagen, sắc tố da được hồng hào và ngăn quá trình lão hóa da ở nữ giới.
- Xương: Estrogen có vai trò gắn kết canxi vào khung xương, giúp xương chắc khỏe và ngăn thoái hóa.
- Gan: Tăng cholesterol tốt, giảm cholesterol xấu, duy trì cân bằng nội môi và chống lại các bệnh gan mạn tính.
- Tim: Cơ quan tim mạch hoạt động nhịp nhàng, làm giảm nguy cơ mắc các bệnh lý tim mạch, đặc biệt xơ vữa động mạch.
- Não: Nội tiết tố estrogen giúp hoạt động trung hòa giữa các gốc tự do và duy trì nhiệt độ cơ thể ổn định, tăng khả năng tập trung và kích thích phần não liên quan đến sự phát triển tình dục.
Phương pháp xét nghiệm Estrogen
- Ở phụ nữ, xét nghiệm nội tiết tố estrogen giúp chẩn đoán các tình trạng dậy thì sớm, các vấn đề kinh nguyệt.
- Khi mang thai, xét nghiệm hormone estriol (estrogen) được sử dụng chẩn đoán một số dị tật bẩm sinh ở thai nhi.
- Ngoài ra, xét nghiệm giúp giám sát nồng độ estrogen khi điều trị vô sinh, phụ nữ sử dụng liệu pháp thay thế hormone ở thời kỳ mãn kinh. Và điều tiết estrogen đối với một số người mắc bệnh ung, chẳng hạn ung thư vú. (3)
Xét nghiệm estrogen có 2 phương pháp chính:
1. Phương pháp lấy máu
Xét nghiệm máu nhờ huyết thanh và huyết tương nên người bệnh không cần nhịn ăn. Trừ trường hợp, người đó dùng đó thuốc tránh thai hoặc thuốc trị liệu bằng hoocmon cần nói trước với bác sĩ để tránh thay đổi kết quả xét nghiệm.
Nhân viên y tế lấy máu từ tĩnh mạch trên cánh của người bệnh bằng một cây kim nhỏ. Khi kim đưa vào, một lượng nhỏ máu được thu thập vào ống nghiệm hoặc lọ. Sau đó đưa về phòng thí nghiệm và khoảng 2h có kết quả xét nghiệm.
2. Phương pháp lấy nước tiểu
Bác sĩ sẽ cung cấp cho người bệnh một hộp đựng đặc biệt để lấy nước tiểu và hướng dẫn cách bảo quản mẫu. Nhiệm vụ của người bệnh là cần lấy tất cả nước tiểu của mình trong khoảng thời gian 24h.
Khi bắt đầu thời gian lấy mẫu, nước tiểu đầu tiên vẫn đi trong nhà vệ sinh bình thường. Trong 24h tiếp theo, người bệnh thu thập các mẫu nước tiểu vào hộp đựng và bảo quản ngăn mát tủ lạnh. Hết thời gian, đem các lọ đựng nước tiểu đến bệnh viện hay phòng thí nghiệm theo sự hướng dẫn của bác sĩ.
Suy giảm hoặc rối loạn Hoocmon Estrogen có nguy hiểm không?
Nồng độ hormone estrogen giao động theo thời thời gian, thường đồng bộ với các hormon khác để kiểm soát các quá trình quan trọng của cơ thể. Nội tiết tố estrogen thấp liên tục có nghĩa là bước vào thời kỳ tiền mãn kinh. Đôi khi lượng estrogen thấp làm chậm quá trình phát triển giới tính, điều này khiến nữ giới khó mang thai hơn. Và nồng độ estrogen cao bất thường cũng dẫn đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Sau đây là 2 tình trạng chính mà estrogen gặp phải:
1. Các dấu hiệu khi lượng nội tiết estrogen thấp
- Nữ giới giảm ham muốn tình dục
- Estrogen giảm, âm đạo không được bôi trơn gây đau khi giao hợp
- Thiếu hụt estrogen hoocmon làm mỏng các mô âm đạo, tăng nguy cơ nhiễm trùng tiểu
- Người thiếu estrogen có nguy cơ cao bị loãng xương và gãy xương
- Tóc xơ, móng tay dễ gãy và da bắt đầu xuất hiện các vết thâm, nám
- Phụ nữ bị rối loạn chu kỳ rụng trứng và chu kỳ kinh nguyệt
- Tâm trạng thay đổi, dễ gắt gỏng, lo âu và trí nhớ suy giảm so với bình thường
2. Có quá nhiều estrogen ở cơ thể phụ nữ gây ra
- Nồng độ estrogen cao hơn bình thường làm tăng nguy cơ các bệnh u xơ tử cung, ung thư vú
- Gây ra các vấn đề kinh nguyệt như: chu kỳ bất thường, ra huyết giữa kỳ, đa kinh và làm hội chứng tiền kinh nguyệt (PMS) tồi tệ hơn
- Lượng nội tiết tố estrogen cao dẫn đến tăng cân, đặc biệt là quanh hông và eo
- Nữ giới có hormone nữ estrogen cao làm giảm ham muốn tình dục, rụng tóc, thay đổi tâm trạng
- Một số triệu chứng khác như: bụng đầy hơi, bàn tay và bàn chân lạnh, khó ngủ mệt mỏi,..
Estrogen có ở đâu?
- Hormone Luteinizing (LH) từ tuyến yên kích thích bài tiết estrogen, sau đó chúng được tổng hợp trong các tế bào theca interna trong buồng trứng.
- Tiếp đến, estrogen được giải phóng bởi các nang trứng trên buồng trứng và cũng được tiết ra bởi hoàng thể sau khi trứng được giải phóng khỏi nang trứng. Hoặc estrogen được tiết ra từ nhau thai có trong thai kỳ. Tóm lại, estrogen được sản xuất chủ yếu bởi buồng trứng.
- Sau khi được giải phóng, estrogen di chuyển trong máu cho đến khi nó đến các bộ phận cần được thúc đẩy hoạt động. Tại đó, estrogen liên kết với một loại protein, được gọi là thụ thể estrogen và có mặt ở khắp cơ thể.
Ngoài buồng trứng, một số lượng estrogen nhỏ hơn được sản xuất bởi các cơ quan khác như: gan, tuyến thượng thận và vú. Những nguồn thứ cấp này rất quan trọng với phụ nữ đã mãn kinh. (4)
Các tế bào mỡ cũng là nguồn cung cấp estrogen, nguyên nhân chính khiến phụ nữ rơi vào thể trạng thiếu hoặc thừa cân và có nguy cơ vô sinh. Thừa hay thiếu nội tiết tố estrogen đều ảnh hưởng khả năng sinh sản, thế nên sự cân bằng của estrogen rất quan trọng.
Có thể bạn chưa biết: Thực phẩm bổ sung Estrogen giàu dưỡng chất
Ứng dụng của các sản phẩm nội tiết Estrogen
Hiện để duy trì sắc đẹp và sinh lý nữ có thể sử dụng các sản phẩm tăng nội tiết estrogen giúp kéo dài thời gian bước vào kỳ mãn kinh. Các ứng dụng phổ biến là thuốc tránh thai và liệu pháp thay thế hormone.
1. Thuốc tránh thai
Thuốc tránh thai được nhiều người sử dụng với biện pháp ngừa thai, ứng dụng phổ biến của estrogen. Thuốc tránh thai chứa thành phần estrogen và nhóm progestin. Từ đó giúp ngăn ngừa quá trình rụng trứng và hỗ trợ niêm mạc tử cung không chảy máu nhiều trong kỳ kinh nguyệt.
Một số trường hợp, bác sĩ kê toa thuốc tránh thai giúp bổ sung estrogen cho nữ giới. Các lợi ích mang lại như:
- Kinh nguyệt được điều hòa, không đến sớm hay quá trễ
- Giảm chuột rút và chảy máu nặng trong chu kỳ kinh nguyệt
- Ngăn chặn sự phát triển của u nang buồng trứng và giảm nguy cơ ung thư buồng trứng
- Giảm nhẹ các triệu trứng khi đến tuổi tiền mãn kinh
- Bảo vệ buồng trứng, ngăn ngừa mang thai ngoài tử cung
- Giảm mức độ nghiệm trọng của mụn trứng cá vào thời điểm dậy thì
Dù thuốc tránh thai giúp nồng độ estrogen không thiếu hụt ở nữ giới nhưng việc sử dụng thuốc trong thời gian dài đối diện với nhiều rủi ro như: đau tim, buồn nôn, đau đầu, chảy máu bất thường và có thể gây ung thư vú.
2. Liệu pháp thay thế hormone
Bước vào giai đoạn mãn kinh, lượng nội tiết tố estrogen không còn nhiều như trước. Lúc này liệu pháp thay thế hormone được sử dụng để tăng nồng độ estrogen và giảm một số triệu chứng của thời kỳ mãn kinh.
Có 2 liệu pháp thay thế hormone chính (HT):
- Liệu pháp estrogen: Các bác sĩ kê đơn một lượng estrogen thấp dưới dạng thuốc viên hoặc miếng dán mỗi ngày. Estrogen cũng được kê dưới dạng kem, vòng đặt âm đạo, gel hoặc thuốc xịt.
- Liệu pháp nội tiết tố estrogen progesterone/progestin (EPT): Hình thức này thường kết hợp liều lượng giữa estrogen và progesterone hoặc progestin một dạng tổng hợp progesterone.
Tuy nhiên, phương pháp điều trị này cũng mang một số rủi ro như: tăng nguy cơ ung thư vú, ung thư nội mạc tử cung, mắc các vấn đề về túi mật/sỏi mật, đông máu và đột quỵ,..
Hormone Estrogen là gì? Hormone Estrogen có vai trò quan trọng suốt đời của người phụ nữ, giúp duy trì vẻ đẹp và sức khỏe sinh lý. Khi nồng độ estrogen xuống thấp hay tăng cao liên tục gây ảnh hưởng đến nhiều vấn đề sức khỏe. Vì vậy, thăm khám nội tiết tố định kỳ giúp chị có cơ thể khỏe mạnh, cân bằng lượng estrogen.
