1.1. Khái niệm và ý nghĩa sô tuyệt đối
Số” tuyệt đối trong thông kê biểu hiện quy mô, khối lượng của hiện tượng kinh tê – xã hội trong điều kiện thời gian và địa điểm cụ thể.
Sô’ tuyệt đối có thể biểu hiện số đơn vị của tổng thể hay bộ phận (Sô” doanh nghiệp, số công nhân, sô”
sinh viên đại học…) hoặc các trị số của một số tiêu thức nào đó (giá trị sản xuất, tổng mức tiền lương; giá trị hàng hóa sản xuất…).
Ví dụ: Ngày 1/1/2005, sô công nhân viên của nhà máy cơ khí X là 1250 người; giá trị sản xuất công nghiệp của nhà máy là 2.889 triệu đồng. Các con sô” thổng kê này đều là sô” tuyệt đốĩ.
Sô” tuyệt đối có ý nghĩa quan trọng đốì với mọi công tác quản lý kinh tế – xã hội. Thông qua các số tuyệt đối, ta có thể nhận thức được cụ thể về quy mô, khối lượng thực tê của hiện tượng nghiên cứu. Sô tuyệt đối chính xác là sự thật khách quan, có sức thuyết phục không thể phủ nhận được. Nhờ các sô” tuyệt đối có thể xác định được trữ lượng nguồn tài nguyên của đất nước, các khả năng tiềm tàng trong nền kinh tế quốc dân, các kết quả phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội.
– Số tuyệt đốĩ là cơ sở đầu tiên để tiến hành phân tích thống kê; là căn cứ không thể thiếu được trong việc xây dựng các kế hoạch phát triển kinh tế và chỉ đạo việc thực hiện các kế hoạch đó.• • ♦
1.2. Đơn vị đo lường sô tuyệt đối
– Các sô” tuyệt đối trong thống kê đều có đơn vị tính cụ thể. Tùy theo tính chất của hiện tượng và mục đích nghiên cứu, đơn vị tính sô” tuyệt đối có thể đo bằng đơn vị tự nhiên, đơn vị thòi gian lao động, và đơn vị tiền tệ.
– Đơn vị tự nhiên là đơn vị tính toán phù hợp vối đặc điểm vật lý của hiện tượng. Các hiện tượng này có
thể tính được theo chiều dài (mét, kilômet, hải lý); theo diện tích (mét vuông, héc ta, kilômét vuông) theo trọng lượng (tấn, tạ, kilôgam); theo dung tích (mét khối, lít) v.v… Đơn vị tự nhiên cũng có thể là sô” đơn vị tổng thể (cái, con, chiếc), sô’ người, số sự kiện v.v… Trong nhiều trường hợp dùng đơn vị kép để tính toán nhu: sản lượng điện tính bằng kilôoát/giờ (KW/h); khối lượn| hàng hóa luân chuyển (ngành vận tải) tính bằng tấn – kilômét… Trong sản xuất có những sản phẩm giông nhau về giá trị sử dụng nhưng khác nhau về kích thước, trọng 1- ượng, công suất v.v… phải dùng đơn vị hiện vật tiêu chuẩn để tính đổi và tiến hành tổng hợp tài liệu. Ví dụ, lương thực quy ra thóc, máy kéo có công suất tiêu chuẩn bằng 15 sức ngựa…)-
Đơn vị thòi gian lao động như: giờ – công, ngày – công… thường được dùng để tính lượng lao ỉộng hao phí để sản xuất ra những sản phẩm không thể tổng hợp hoặc so sánh được với nhau bằng các đơn vị tính toán khác; hoặc những sản phẩm phức tạp do nhiều người cùng thực hiện qua nhiều giai đoạn khác nhau.
Đơn vị tiền tệ được sử dụng phổ biếi nhất trong thống kê để biểu hiện giá trị của sản phẩn. Nó có thể giúp cho việc tổng hợp và so sánh nhiều loại sản phẩm có giá trị sử dụng và đơn vị đo lường khác mau.
Tuy nhiên, do giá cả hàng hóa luôn luôn thay đổi, đơn vị tiền tệ trở nên không có tính chất có thể so sánh được qua thời gian. Để khắc phục nhược điểm này người ta thường sử dụng giá cô” định ở một thời kỳ nào đó (do Nhà nước quy định).
1.3. Các loại số tuyệt đôì
Tùy theo tính chất của hiện tượng nghiên cứu, có thể phân biệt hai loại sô’ tuyệt đốỉ sau đây:
– SỔ” tuyệt đốì thời kỳ, phản ánh quy mô, khối lượng của hiện tượng trong suốt thời gian nghiên cứu. Ví dụ: Tổng sản phẩm trong nước của Việt Nam năm 2001 là 484.492 tỷ đồng; Sô” lượng sản phẩm do doanh nghiệp X sản xuất ra trong năm 2002 là 65.000 sản phẩm v.v…
Các s ố tuyệt đối thòi kỳ của cùng một chỉ tiêu có thể cộng được với nhau để có trị số của thời kỳ dài hơn. Thòi kỳ càng dài thì trị sô” của chỉ tiêu càng lớn
– Scf tuyệt đốì thời điểm, phản ánh quy mô, khối lượng của hiện tượng nghiên cứu vào một thời điểm nhất định. V í dụ: Dân sô” thành phô” Hà Nội điều tra vào 0 giờ ngày 1 tháng 4 năm 1999 là 2.672.125 ngưòi, đó là số tuyệt đối thời điểm. Nhiều chỉ tiêu khác như số đầu lợn có vào ngày 1-7; sô”nguyên, vật liệu tồn kho vào cuối tháng v.v… đều được biểu hiện bằng số tuyệt đối thời điểm.
Sô” tuyệt đối thời điểm chỉ phản ánh tình hình của hiện tượng kinh tế – xã hội vào một thời điểm nhất định còn trước hoặc sau thời điểm đó, trạng thái của hiện tượng đã thay đổi khác. Do vậy, muốn có số tuyệt đối thòi điểm chính xác phải quy định thời điểm hợp lý và tổ chức điều tra kịp thòi.
1.4. Đặc điểm của sô tuyệt đôi
Mỗi sô’ tuyệt đốì trong thống kê đều bao hàm một nội dung kinh tê – xã hội cụ thể trong điều kiện thời gian và địa điểm nhất định. Nó khác với các đại lượng tuyệt đốì trong toán học, vì các đại lượng này thường mang tính chất trừu tượng, không nhất thiết phải gắn liền với một hiện tượng cụ thể nào. Để có được con sô” tuyệt đốì chính xác, phải xác định được một cách cụ thể, đúng đắn nội dung kinh tế mà chỉ tiêu phản ánh.
Các sô” tuyệt đốì trong thống kê không phải là con
số được lựa chọn tuỳ ý, mà phải qua điều tra thực tế, tổng hợp một cách khoa học. Trong nhiều trưòng hợp phải sử dụng các phương pháp tính toán khác nhau mới có được sô” tuyệt đốì.
