Tác giả tác phẩm: Những cánh buồm – Ngữ văn lớp 6
Qua bài học về tác giả, tác phẩm Những cánh buồm Ngữ văn lớp 6 Kết nối tri thức với cuộc sống gồm nội dung chính về tác giả, bố cục, tóm tắt tác phẩm, dàn ý chi tiết, giá trị nội dung, giá trị nghệ thuật, phương thức biểu đạt sẽ giúp học sinh nắm vững kiến thức trọng tâm tác phẩm Những cánh buồm.
I. Tác giả
Hoàng Trung Thông (1925-1993)
– Quê quán: Nghệ An
– Là nhà thơ tiêu biểu của nền thơ cách mạng Việt Nam.
– Thơ ca của ông giúp con người sống tốt hơn, tâm hồn trong sạch hơn, đánh thức tình yêu với con người, nỗ lực đấu tranh vì những lí tưởng nhân đạo và sự tiến bộ của con người. Thơ Hoàng Trung Thông ảnh hưởng mạnh mẽ và tác động tới đời sống nhiều thế hệ.
– Tác phẩm chính: Một số tập thơ như Quê hương chiến đấu, Đường chúng ta đi, Những cánh buồm, Đầu sóng, … và một số tiểu luận phê bình: Chặng đường mới của văn học chúng ta, Cuộc sống thơ và thơ cuộc sống, Những người thân những người bạn, ….
II. Tìm hiểu sơ lược về tác phẩm
1. Thể loại: Thơ tự do
2. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác: In năm 1964
3. Phương thức biểu đạt : Biểu cảm
4. Tóm tắt:
Sau trận mưa đêm rả rích, ánh mặt trời rực rỡ trên biển xanh trong vắt, cát vàng mịn hơn, có hai cha con dắt tay nhau đi dạo dưới ánh mai hồng. Bóng hai người trải dài trên cát. Người cha cao, gầy, bóng dài lênh khênh. Bóng cậu con trai tròn trịa, chắc nịch. Cậu bé hỏi cha sao phía xa chỉ thấy nước, thấy trời, không thấy nhà, thấy cây, thấy người ở? Người cha trả lời cứ theo cánh buồm đi xa mãi sẽ thấy cây cối, nhà cửa, nhưng nơi đó cha cũng chưa hề đến. Cậu bé xin cha mượn cho mình cánh buồm trắng để đến được nơi xa đó. Câu hỏi ngây thơ của người con chứa đựng khao khát được đi khắp đó đây, khám phá những điều chưa biết về biển và cuộc sống, ước mơ của con gợi cho người cha nhớ đến chính mình với ước mơ và khát vọng đi xa, tìm hiểu cuộc sống ngày còn thơ ấu.
5. Bố cục:
Gồm 3 phần:
+ Phần 1: Từ đầu đến “chắc nịch”: Cảnh hai cha con dạo trên bãi biển.
+ Phần 2: Tiếp đến “để con đi…” : Cuộc trò chuyện giữa hai cha con.
+ Phần 3: Đoạn còn lại: Ý nghĩa những ước mơ của con.
6. Giá trị nội dung:
+ Bài thơ nói về mơ ước của cha và con. Đứng trước biển thấy những cánh buồm kiêu hãnh ngoài biển khơi, người con muốn có một cánh buồm trắng, sẽ đi thật xa để khám phá. Đó cũng là mơ ước thuở bé của người cha.
7. Giá trị nghệ thuật:
+ Thể thơ tự do kết hợp với những biện pháp tu từ ẩn dụ, điệp ngữ,… sinh động, hấp dẫn.
III. Tìm hiểu chi tiết về tác phẩm
1. Hình ảnh hai cha con và cuộc trò chuyện của họ
– Hình ảnh hai cha con
+ Khung cảnh xung quanh: tràn ngập ánh sáng và màu sắc trong trẻo sau trận bão.
Ánh mặt trời rực rỡ, ánh mai hồng, ánh nắng chảy đầy vai.
→ Nghệ thuật: ẩn dụ chuyển đổi cảm giác: ánh nắng chảy đầy vai.
→ Hình ảnh ánh mặt trời rực rỡ lan tỏa khắp không gian, chảy trên cả vai của hai cha con.
Cát càng mịn, Biển xanh, biển càng trong.
→ Nghệ thuật: Điệp cấu trúc tăng tiến “Cát càng mịn, biển càng trong”
→ Bờ biển sau trận bão dữ dội trở về với sự bình yên với màu sắc tươi sáng không chỉ từ ánh mặt trời, màu vàng lan tỏa từ cả bãi cát, kết hợp với màu xanh trong của biển.
+ Dáng hình hai cha con:
Bóng cha dài lênh khênh/ Bóng con tròn chắc nịch.
→ Điệp cấu trúc, đối, từ láy.
→ Miêu tả hình ảnh hai cha con sóng đôi, độc đáo. Đây cũng là một cách khác miêu tả ánh nắng vì có nắng thì mới có bóng.
Hai cha con bước đi, Cha dắt con đi, Cha lại dắt con đi.
→ Điệp ngữ và tăng tiến “Cha dắt con đi” – “Cha lại dắt con đi”
→ Từ hình ảnh song hành, đến cuối cùng lại thể hiện sự dìu dắt của người cha, thể hiện tình cha con khăng khít.
– Cuộc trò chuyện của họ
+ Cuộc trò chuyện đầu tiên:
Người con
Người cha
Con bỗng lắc tay cha khẽ hỏi: Cha ơi! Sao xa kia chỉ thấy nước thấy trời Không thấy nhà, không thấy cây, không thấy người ở đó?
Nghe con bước lòng vui phơi phới. Cha mỉm cười xoa đầu con nhỏ: Theo cánh buồm đi mãi đến nơi xa Sẽ có cây có cửa có nhà. Vẫn là đất nước của ta, Nhưng nơi đó cha chưa hề đi đến.
Lời nói trực tiếp: tiếng con gọi cha đầy thân thương, trìu mến.
Điệp ngữ, sử dụng từ ngữ phủ định: thấy…., không thấy…
→ Sự tò mò ngây ngô của đứa con muốn khám phá về cuộc sống.
Lời nói trực tiếp: giải thích cho con những điều con chưa biết.
Tâm trạng: lòng vui phơi phới, mỉm cười. → Niềm vui vì cùng con đi dạo, thể hiện tình cha con.
Điệp ngữ: sẽ…, điệp từ ở câu trước: cây, cửa, nhà.
→ Giải thích một cách nhẹ nhàng cho con, ngầm ám chỉ bản thân cũng muốn khám phá phía “nơi xa” kia.
+ Cuộc trò chuyện thứ hai
Người con
Người cha
Con lại trỏ cánh buồm xa nói khẽ: Cha mượn cho con buồm trắng nhé, Để con đi…
Lời của con hay tiếng sóng thầm thì Hay tiếng của lòng cha từ một thời xa thẳm?
– Dùng hành động kết hợp với lời nói trực tiếp nhưng vẫn giữ thái độ “nói khẽ” như sợ cảnh vật giật mình, làm phá đi không gian yên bình.
– Lời đề nghị ngây thơ: mượn buồm trắng.
– Mục đích: Để con đi… → Câu nói bỏ lửng, dấu ba chấm tạo nhiều liên tưởng.
→ Có thể là do ba không nghe rõ hoặc thể hiện khát vọng muốn khám phá thế giới.
– Lời nói gián tiếp.
– Không chắc chắn về câu nói vừa rồi: là của con hay của sóng hay của chính lòng mình.
– Câu hỏi tu từ → Đó cũng đồng thời là khát vọng của người cha từ thuở còn nhỏ nhưng chưa thực hiện được. Người cha thấy mình trong chính ước mơ của con.
2. Hình ảnh những cánh buồm: ẩn dụ cho khát vọng khám phá.
– Lần xuất hiện đầu: trong lời nói của cha.
“Theo cánh buồm đi mãi đến nơi xa
Sẽ có cây có cửa có nhà.
Vẫn là đất nước của ta,
Nhưng nơi đó cha chưa hề đi đến.”
+ Đích của cánh buồm: nơi xa, vẫn là đất nước ta.
→ Vừa thân thuộc (vì vẫn là nước ta) vừa xa lạ (nơi xa).
+ Mong muốn được khám phá của người cha: Nhưng nơi đó cha chưa hề đi đến.
→ Sự tiếc nuối xa xăm.
– Lần xuất hiện thứ hai: trong lời nói của con.
“Con lại trỏ cánh buồm xa nói khẽ:
Cha mượn cho con buồm trắng nhé,
Để con đi…”
+ Cánh buồm nay được con tô sắc: cánh buồm trắng.
→ Màu trắng thể hiện sự tự do.
Màu trắng thể hiện sự trong trẻo, ngây thơ.
+ Hành động trỏ + muốn mượn cánh buồm → Để con đi…
→ Muốn được khám phá thế giới rộng lớn ngoài kia.
