1. Nấu cao là gì và nguyên tắc nấu cao?
Cao động vật hay còn được gọi là keo động vật có có nguồn gốc từ protein là một chất keo hữu cơ được kết xuất chủ yếu từ phương pháp cô đặc và nấu. Loại chất này chủ yếu từ nguồn gốc chiết xuất collagen trong xương động vật hay từ chất kéo trong da động vật chủ yếu là từ nguồn gốc gelatin tái chế và hoặc gia súc. Cao xương của nhiều loài vật trong dân gian được nấu cao sử dụng làm thuốc bổ để uống như sơn dương, khỉ, báo, hổ, ngựa, gấu,..tính chất cũng như công dụng của chúng được coi là các thuốc bổ toàn thân và gần như nhau toàn tính.
Nấu cao động vật hoàn toàn tương tự với nấu cao thảo mộc gồm có 3 giai đoạn:
Chuẩn bị dược liệu: Chọn dược liệu, rửa sạch, làm nhỏ, tẩm, sao, bằng nước sôi liên tục chiết lấy hoạt chất, cô đặc. Tuy nhiên khác với thảo mộc cần có một số kỹ thuật riêng quan trọng với việc nấu cao động vật. Đều giống nhau trong phương pháp nấu cao các loại độc vật và chỉ khác nhau về việc tẩm sao từng loại sừng loại xương và thay đổi theo mỗi khu vực địa phương.
2. Nguyên liệu sử dụng để nấu cao và tác dụng của việc sử dụng cao động vật
2.1. Nguyên liệu
Người ta hay sử dụng các xương thú rừng theo kinh nghiệm của Đông Y và nhân dân như: Xương gấu để nấu cao gấu, xương hổ để nấu cao hổ, xương báo để nấu cao báo, xương khỉ để nấu cao khỉ, xương sơn dương nấu cao sơn dương, xương nai, xương trăn nấu cao trăn, xương ngựa nấu cao ngựa hoặc sử dụng toàn bộ con vật để nấu cao như sơn dương, khỉ gọi là cao sơn dương, cao khỉ toàn tính. Thời gian gần đây có một số khu vực sử dụng xương những loài súc vật nuôi trong nhà để nấu cao như xương bò, trâu, gà, chó, dê,…
Công dụng: Nói chúng thì cao xương động vật được sử dụng để làm thuốc bổ dưỡng cho cơ thể cũng như trị bệnh được nhân dân bà con ưa chuộng và tín nhiệm. Sử dụng đối với những trường hợp cơ thể bị kém ăn, suy nhược, gầy yếu, mất ngủ,…
Một số loại cao được sử dụng mục đích chữa bệnh chẳng hạn như cao trăn, cao hổ chữa bệnh tê thấp. Chữa đau dạ dày sử dụng cao Ban long, chữa các bệnh đau nhức mỏi bắp thịt sử dụng cao khỉ.
Bảo quản: Nói chung về cao xương các loại động vật phải được bảo quản tại khu vực kính, khô mát.
2.2. Tác dụng một số loại cao động vật đối với sức khỏe con người
2.2.1. Cao hổ
Chọn xương kỹ, loại bỏ các xương khác bị lẫn vào, xương hổ to được quan niệm xưa nay là quý, cả bộ phải nặng trên 7 kg, có thể để gác bếp khi lấy xương về rồi để hàng năm sử dụng nấu cao dần.
Xử lý xương: Sau khi đã chọn xong xương một cách kỹ càng, cho nước vào đem đun sôi chừng nửa tiếng, để lóc hết gân và thịt còn dính ở xương sử dụng đũa khuấy đánh lộng hàng giờ, sử dụng lông thép chải hay bàn chải tre cọ cho hoàn toàn hết gân, thịt sau đó dùng nước sạch rửa lại.
Đem xương đi phơi nắng sau khi đã làm sạch xương, nắng ở đây phải là nắng to hoặc làm khô bằng cách sấy 50 đến 60 độ. Nhưng tốt nhất nên đem đi phơi nắng vì như thế xương sẽ tốt hơn không có mùi tanh lại còn trắng đẹp.
Tiến hành mang đi cưa mỗi đoạn 10 cm sau khi phơi sấy khô, chẻ nhỏ, sử dụng nạo sắt nạo hết lượt xương xốp và tủy ở trong rồi mang đi rửa sạch, ngâm tẩm. Từ xưa mọi người thường mang ngâm với nước lá ngải cứu hoặc nước luộc rau cải một ngày một đêm sau đó lấy nước rửa đi rửa lại nhiều lần rồi ngâm cùng rượu gừng với xương. Cho tới thời nay thì người ta cũng chỉ ngâm mỗi rượu gừng với tỷ lệ 5 lít rượu 40 độ, 50 kg xương và 1 kg gừng.
Chiết xuất lấy hoạt chất: Xếp xương vào trong một thùng inox hoặc nhôm giữa một rọ tre để chiết ra. Cho ngập xương chừng 10cm khi đổ nước vào. Để sẵn sàng có nước sôi tiếp thêm cần chuẩn bị thêm một thùng nước sôi vào thùng xương khi cạn. Trong 24 tiếng đồng hồ đun liên tục, cho thêm nước khi nước cạn, luôn luôn giữ xương trong trạng thái ngập nước. Đem cô riêng sau khi chút nước chiết lần thứ nhất sau 24 tiếng đồng hồ. Sau đó lại tiếp tục làm như vậy trong 24 tiếng đồng hồ nữa để lấy nước chiết lần thứ hai đem cô riêng, cô liên tục và cô ngay sau khi cho thành cao đặc 2 dịch chiết đầu. Sau đó là chiết thêm lần 3, kinh nghiệm thực tế nếu như bẻ nhẹ bằng 3 ngón tay ngón trỏ, ngón cái, ngón giữa mà gãy được thì chứng tỏ đã chiết hết cao trong xương.
Cô ngay những dịch chiết ra trên lửa đều và nhỏ. Sẽ bị sôi trào rất nhanh nếu lửa quá to, sẽ làm bốc hơi chậm và bị hỏng nếu lửa nhỏ, cao bên ngoài lâu. Sử dụng thúng nhôm hay chậu inox đặt lên trên bếp lò có khoảng 10cm trên lớp cát đó. Phải hết sức chú ý đề phòng bén, chát, khê cao ngay từ khi bắt đầu cô đặc biệt là khi cao đã hơi đặc lại và nạo vét chậu cô. Đánh liên tục, cô liên tục, rút bớt lửa tới khi chọc que đánh vào cao kéo một mảng cao lên kéo thành tij và không bị rơi tuột xuống chậu là thành công. Hãy để cao bốc hơi đến khi nguội hẳn. Bắc ra đổ vào khảy đã được bôi dầu mỡ hay dầu lạc để khỏi dính. Cắt ngay thành miếng sau khi vừa nguội, hiệu suất trung bình cho chừng 30 đến 35 kg cho 100kg xương.
2.2.2. Cao xương báo và cao xương gấu
Xương báo còn được gọi là báo cốt, toàn bộ xương của các loài báo được dùng làm thuốc. Cao mềm từ xương báo bên Đông y cho rằng có vị cay, tính hơi ấm, mặn đi vào thận, kinh can. Sử dụng thay xương hổ để chữa đau nhức gân xương, làm thuốc bổ toàn thân, chữa tê thấp dưới dạng cao mềm.
Cao xương gấu còn được gọi tên khác là hùng cốt, tất cả xương đã phơi khô của loài gấu được sử dụng, Nó có tính cay, ấm, mặn đi vào thận kinh can. Vai trò của cao gấu có tác dụng giảm chân lạnh đau buốt, bồi bổ khí huyết hư tổn, nhức mỏi gân xương, cũng có thể sử dụng cao mềm đối với trẻ em trúng phong chân tay co giật.
2.2.3. Cao xương hươu và cao xương dê
Lộc cốt là tên gọi khác của cao xương hươu: Tất cả xương nai, hươu phơi khô đều được làm bộ phận sử dụng. Có vị mặn, tính ấm đi vào thận, kinh can. Thường sẽ được kết hợp cùng với một số xương thú khác như báo, hổ, khỉ, gấu, ngựa, dê, khi làm thuốc bổ khí huyết hư tổn nấu thành cao. Uống ở dạng rượu hay cao mềm.
Dương cốt là tên gọi khác của cao xương dê, xương của các loài dê phơi khô sử dụng để nấu cao. Cao xương dê theo đông y có vị mặn, tính ấm đi vào thận, tỳ, kinh can. Tác dụng làm thuốc bổ máu, Cơ thể phụ nữ sau sinh ăn kém, gầy yếu, ít sữa. Kết hợp cùng với một số xương loài thú khác như gấu, báo, hổ, chó, khỉ, ngựa,.. để nấu thành thuốc bổ dành cho toàn thân.
2.2.4. Cao xương khỉ
Hầu cốt là tên gọi của cao xương khỉ, các loài khỉ phơi khô sử dụng làm bộ phận nấu cao. Vị mặn, tính ấm, đi vào thận. Sử dụng làm thuốc bổ toàn thân, bổ máu, sử dụng cho phụ nữ kém ngủ, kém ăn, thiếu máu, xạnh xao, ra mồ hôi trộm, sử dụng dưới dạng hòa thêm với mật ong để uống.
2.2.5. Cao quy bản và cao mai baba
Cao quy bản là sử dụng nấu cao bằng yếm rùa. Nó mang vị mặn ngọt, tính lạnh, đi vào các kinh tâm, thận, tỳ, can. Vai trò tác dụng chữa ù tai, chữa thân âm suy yếu, xương nóng nhức, di tinh, ho lâu ngày, đau nhức lưng chân, tay.
Mai khô sử dụng nấu cao mai ba ba, có vị mặn, tính lạnh đi vào các kinh can, tỳ, thận, phế,… sử dụng làm thuốc bổ cho người nhức xương, lao lực quá độ, gầy, sỏi đường tiết niệu, sử dụng ở dạng sắc, bột hay cao mềm.
Vừa rồi là những chia sẻ về thông tin nấu cao là gì và những đặc điểm tác dụng nấu cao của một số động vật. Xin chào tạm biệt và đừng quên ghé thăm chúng tôi thường xuyên để cập nhật thêm nhiều bài viết mới trong thời gian tiếp theo của timviec365.vn nhé.
