1. Bối cảnh lịch sử phong trào dân chủ 1936 – 1939:
1.1. Tình hình thế giới:
Chủ nghĩa phát xít hình thành, trở thành mối đe dọa chiến tranh, đe dọa hòa bình, an ninh thế giới.
Tháng 7 năm 1935 Đại hội lần thứ 7 của Quốc tế Cộng sản Tài chính đã thành lập Mặt trận Nhân dân để đấu tranh chống chủ nghĩa phát xít và nguy cơ chiến tranh.
Tháng 5 năm 1936, Mặt trận Nhân dân Pháp lên nắm quyền và ban hành những chính sách tiến bộ cho toàn thuộc địa.
1.2. Tình hình trong nước:
Chính trị:
Về Đông Dương, Pháp cử một phái đoàn đi điều tra tình hình, bổ nhiệm Toàn quyền mới, ân xá tù chính trị, trao quyền tự do báo chí… tạo điều kiện thuận lợi cho cách mạng Việt Nam.
Có nhiều phe phái chính trị tích cực: tôn giáo cách mạng, tôn giáo cải cách, tôn giáo…, nhưng Đảng Cộng sản Đông Dương là Đảng mạnh nhất, có tổ chức chặt chẽ, chính sách rõ ràng.
Kinh tế: Sau cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới, Pháp tập trung đầu tư, khai thác các thuộc địa để bù đắp sự thiếu hụt thu nhập cho nền kinh tế Pháp.
Nông nghiệp: Tư bản Pháp chiếm đất, độc canh lúa gạo, trồng cao su, đay, gai dầu, bông vải…
Công nghiệp: Mạnh về khai thác mỏ. Đa sản phẩm dệt may, xi măng, chế độ cửa hàng nâng cao. Các ngành công nghiệp kém phát triển hơn là điện, nước, cơ khí, đường, giấy, diêm…
Thương mại: Thực dân độc quyền bán thuốc phiện, rượu, muối và xuất nhập khẩu, thu được lợi nhuận rất cao, nhập khẩu máy móc và hàng tiêu dùng, sản xuất khoáng sản và nông sản.
⟹ Những năm 1936 – 1939 là thời kỳ phục hồi và phát triển kinh tế ở Việt Nam, nhưng nền kinh tế Việt Nam còn lạc hậu và phụ thuộc vào nền kinh tế Pháp.
Xã hội: Đời sống người dân khó khăn khiến chính sách tăng thuế của Pháp
Công nhân: thất nghiệp, lương giảm.
Nông dân: không đủ ruộng cày, bị địa chủ, cường giả bóc lột…
Giai cấp tư sản dân tộc: vốn ít, thuế cao, bị tư bản Pháp áp bức.
Giai cấp tiểu tư sản trí thức: thất nghiệp, lương thấp.
Tầng lớp lao động khác: bị đánh thuế nặng nề, sống ít đỏ hơn.
⟹ Cuộc sống của hầu hết mọi người đều khó khăn, tham gia cuộc đấu tranh vì tự do và lúa gạo dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Đông Dương.
2. Chủ trương của Đảng trong những năm 1936-1939:
Tháng 7 năm 1936, Hội nghị Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương do Lê Hồng Phong chủ trì tại Thượng Hải – Trung Quốc. Căn cứ vào Nghị quyết của Đại hội VII của Quốc tế Cộng sản có chủ trương và phương thức đấu tranh:
Nhiệm vụ của chiến lược cách mạng tư sản dân quyền Đông Dương là đấu tranh chống chủ nghĩa đế quốc và chế độ phong kiến.
– Nhiệm vụ trước mắt và trước mắt là đấu tranh chống chế độ phản động thực dân, chủ nghĩa phát xít và nguy cơ chiến tranh. Và đòi hỏi tự do, cuộc sống của nhân dân, dân chủ và hòa bình.
-Phương thức đấu tranh của phong trào dân chủ 1936-1939 là: Kết hợp các hình thức công và bí mật, hợp pháp và bất hợp pháp.
Chủ trương phong trào dân chủ 1936 – 1939: Thành lập Mặt trận thống nhất chống đế quốc phương Đông
Tháng 3 năm 1938, nó đổi tên thành Mặt trận Thống nhất Dân chủ Đông Dương hay gọi tắt là Mặt trận Dân chủ Đông Dương.
3. Các phong trào đấu tranh tiêu biểu:
3.1. Đấu tranh cho tự do, dân quyền và dân chủ:
Đại hội Phong trào Đông Dương:
• Năm 1936, Đảng vận động và tổ chức nhân dân soạn thảo bản Dân nguyện. Tới phái đoàn Chính phủ Pháp, trước khi triệu tập Đại hội Đông Dương.
• Các ủy ban hành động được thành lập khắp nơi, phát tờ rơi, báo chí, mít tinh, bàn về dân chủ, đời sống nhân dân… Tháng 9 năm 1936, Pháp giải tán Ủy ban hành động, cấm triển lãm và tịch thu các bài viết.
• Thông qua phong trào dân chủ 1936-1939, quần chúng đã được giác ngộ, đoàn kết và đấu tranh cho quyền sống. Đảng ta đã rút ra được nhiều kinh nghiệm trong việc phát động và lãnh đạo đấu tranh công khai, đấu tranh pháp luật.
• Phong trào đón Goda: Năm 1937, Chúa nhân dịp này mà sang Đông Dương. Đảng tổ chức mít tinh rộng rãi, biểu dương các lực lượng thực hiện yêu cầu dân sinh, dân chủ của nhân dân.
• Từ năm 1937 đến năm 1939: nhiều cuộc mít tinh, biểu tình đòi quyền sống tiếp tục diễn ra. Nhân dịp Ngày Quốc tế Lao động 5/1/1938, nhiều cuộc mít tinh quần chúng của chúng tôi đã được tổ chức tại Hà Nội, Sài Gòn và nhiều nơi khác. Được sự tham gia của đông đảo người dân.
3.2. Đấu tranh nghị viện – một hình thức đấu tranh mới của Đảng:
• Đảng bầu các thành viên của Mặt trận Dân chủ Đông Dương ra ứng cử vào Hạ viện Bắc Kỳ, Trung Bộ và Nam Kỳ.
• Với mục tiêu mở rộng năng lượng của Mặt trận Dân số. Và vạch trần chính sách phản động của bọn thực dân và tay sai. Qua đó bảo vệ không gian và bảo vệ lợi ích của người dân.
3.3. Đấu tranh trong lĩnh vực báo chí:
• Từ năm 1937, các cơ quan báo chí đại chúng của Đảng Việt Nam là Tin tức, Hôm nay, Phổ thông, Dân trí… Đã trở thành mũi nhọn trong phong trào đấu tranh dân chủ, dân sinh.
• Nhiều sách lý luận, chính trị được xuất bản rộng rãi hoặc mang về từ Pháp. Các tác phẩm văn học hiện thực phê phán ra đời như: Bước cuối cùng, Hào quang, Số đỏ, Thơ cách mạng, Vở kịch đời cô Lưu…
• Cuối năm 1937, Đảng ta phát động phong trào truyền bá Quốc ngữ. Giúp mọi người đọc sách và nâng cao hiểu biết về chính trị và cách mạng.
Cuộc đấu tranh trong lĩnh vực báo chí đã đạt được những kết quả to lớn về văn hóa, tư tưởng. Nhiều tầng lớp nhân dân đã được giác ngộ về con đường cách mạng.
4. Ý nghĩa lịch sử và bài học của phong trào dân chủ 1936-1939:
4.1. Ý nghĩa lịch sử của phong trào dân chủ 1936-1939:
Đó là một phong trào quần chúng lớn được tổ chức dưới sự lãnh đạo của Đảng.
Buộc chính quyền thuộc địa Pháp phải nhượng bộ một số yêu cầu về sinh kế, dân chủ của nhân dân.
Nâng cao chính trị, công tác của Đảng viên, nâng cao tín hiệu mở rộng Đảng.
Quần chúng được giác ngộ về mặt chính trị, trở thành lực lượng chủ yếu của Cách mạng.
Đó là cuộc diễn tập thứ hai chuẩn bị cho Cách mạng tháng Tám năm 1945, cho cuộc Tổng khởi động tháng Tám sau này.
4.2. Bài học của phong trào dân chủ 1936-1939:
Bài học về xây dựng Mặt trận Tổ quốc thống nhất.
Tổ chức và lãnh đạo quần chúng đấu tranh đúng pháp luật, công khai.
• Đấu tranh giữa các đảng phái khác.
•Đảng ta đã nhận thấy những hạn chế trong công tác của mặt trận và của dân tộc…
• Đây là buổi diễn tập chuẩn bị cho cuộc tổng khởi nghĩa tháng Tám.
Sự khác biệt giữa phong trào cách mạng 1930-1931 và phong trào dân chủ 1936-1939 thể hiện hoàn cảnh trong nước và quốc tế khác nhau. Vì vậy, mục tiêu, chiến lược, hình thức thu thập lực lượng và hình thức đấu tranh phải khác nhau mới phù hợp.
Đường lối của Đảng giai đoạn 1936 – 1939 chỉ mang tính chiến lược nhưng vẫn ứng phó kịp thời, phù hợp với tình hình. Tất cả những điều đó đã tạo nên cuộc đấu tranh to lớn, thể hiện sự trưởng thành ngày càng lớn của Đảng ta. Và có khả năng hỗ trợ mọi vấn đề, làm cho ngày càng mạnh mẽ hơn.
5. Bài tập phân biệt phong trào dân chủ 11930-1931 và phong trào dân chủ 1936-1939:
Nội dung Phong trào cách mạng 1930 – 1931 Phong trào dân chủ 1936 – 1939 Mục tiêu đấu tranh Đấu tranh chống đế quốc giành độc lập dân tộc. Chống phong kiến giành ruộng đất cho dân cày. Đấu tranh chống phát xít, chống chiến tranh đế quốc, chống bọn phản động Pháp và tay sai, đòi tự do, dân chủ, cơm áo, hòa bình. Lực lượng tham gia Giai cấp công nhân Nông dân. Giai cấp công nhân, nông dân và các tầng lớp nhân dân khác. Hình thức đấu tranh Mít tinh, biểu tình, khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền Các cuộc bãi công, bãi thị, bãi khóa, mít tinh, biểu tình, kết hợp với đấu tranh công khai và bí mật, hợp pháp và bất hợp pháp. Quy mô phong trào Chủ yếu ở Nghệ – Tĩnh. Phong trào nổ ra rộng khắp trong toàn quốc, kéo dài suốt ba Năm mới chấm dứt. Kết quả, ý nghĩa lịch sử – Đánh mạnh vào bọn đế quốc và bọn tay sai phong kiến.
– Xây dựng các Xô viết.
– Tuy thất bại nhưng khẳng định đường lối đúng đắn của Đảng và quyền lãnh đạo của giai cấp công nhân trong cách mạng Đông Dương. Từ trong phong trào đã hình thành liên minh công nông. Đảng Cộng sản Đông Dương được công nhận là một bộ phận độc lập, trực thuộc Quốc tế Cộng sản
– Là cuộc tập dược đầu tiên của Cách mạng Tháng Tám năm 1945
-Pháp đã phải nhượng bộ một số yêu cầu của người dân về sinh kế và dân chủ. – Quần chúng nhân dân được giác ngộ về chính trị đã tham gia Mặt trận Dân tộc thống nhất, trở thành một lực lượng chính trị hùng mạnh. – Cán bộ cách mạng được đào tạo, trưởng thành. – Đảng đã tích lũy được nhiều bài học kinh nghiệm xây dựng Mặt trận Tổ quốc tốt đẹp nhất; có chức năng lãnh đạo quần chúng đấu tranh công khai, đúng pháp luật; cạnh tranh trong Đảng với các phe phái chính trị phản động… – Là sự diễn tập, chuẩn bị cho lễ tổng khởi nghĩa tháng Tám lần thứ hai sau này.
