Mô tả Mai mực
Mai mực, còn được gọi là Mai mực cá, Ô tặc cốt, Hải phiêu tiêu, có tên khoa học là Sepia esculenta Hoyle / Sepia andrea Steenstrup, thuộc họ Cá mực (Sepiidae). Ở Việt Nam, mực phân bố nhiều nhất ở vùng biển tỉnh Khánh Hòa, Hải Phòng, Quảng Ninh, Hà Tĩnh, Thanh Hóa và Nghệ An.
Đặc điểm của Mực
Mực là động vật sống ở vùng nước có độ mặn cao, sống theo bầy và thường kiếm ăn ở tầng nước trên. Thức ăn chủ yếu của chúng là cá tôm nhỏ và một số loài sinh vật nhỏ khác. Mực có có phần rõ ràng là phần thân và phần đầu. Phần thân dạng ống dài, bên trong rỗng. Còn phần đầu nhỏ với nhiều xúc tu. Mực thường có màu trắng và có nhiều đốm tím. Tuy nhiên màu da của chúng sẽ có sự thay đổi tùy vào màu nước và môi trường sống để lẩn trốn và tránh các loài động vật ăn khác.
Khi bị tấn công, mực phòng thủ bằng cách bơi giật lùi và phun mực đen để lẩn trốn. Loài động vật này rất ưa sáng và thích màu trắng nên sống tập trung chủ yếu ở vùng biển nhiều nắng.
Bộ phận dùng
Toàn thân con mực đều được sử dụng. Riêng mai mực là bộ phận dược liệu được dùng làm thuốc.
Mai mực là loại dược liệu quý, là mai của mực ván, mực cơm, mực ống hoặc mực nang khi phơi khô. Mai mực phơi khô làm thuốc còn được gọi là ô tặc cốt.
Thu bắt và chế biến
Mực được khai thác vào tháng 3 – tháng 9, đặc biệt là tháng 4-6 vì đây là khoảng thời gian mực tiến vào sát bờ để sinh đẻ.
Sau khi đánh bắt và đem về, mực được làm sạch và mổ lấy thịt, lấy mai mực khỏi thân và đem ngâm, rửa sạch cho hết mặn rồi phơi khô. Khi dùng làm dược liệu, mai mực được cạo sạch vỏ và tán nhỏ.
Thành phần hoá học
Mai mực chủ yếu chứa các thành phần vô cơ,gồm muối natri clorua, canxi photphat, canxi carbonate, chất keo và một số ít chất hữu cơ.
Tác dụng của Mai mực
Mai mực là dược liệu có vị mặn, tính ôn có một số tác dụng chính như:
- Trung hòa dịch vị dạ dày do hàm lượng canxi cacbonat trong mai mực có khả năng giảm tình trạng ợ chua, ợ nóng, buồn nôn sau khi ăn.
- Giảm kích thích ở niêm mạc dạ dày và hỗ trợ phục hồi các tế bào bị viêm loét
- Ngăn chặn quá trình sản sinh axit dịch vị nhờ khả năng ức chế kháng cholinergic – ức chế dẫn truyền thần kinh.
- Chất keo trong mai mực có khả năng tạo thành lớp màng bảo vệ các ổ loét dạ dày, hạn chế tình trạng xuất huyết dạ dày.
- Mai mực tán bột còn có công dụng cầm máu tại chỗ.
Bài thuốc từ Mai mực
Chữa viêm loét dạ dày tá tràng và đại tiện táo: chuẩn bị 40g mai mực, 24g cam thảo và 12g bối mẫu. Tất cả đem sơ chế sạch và tán thành bột nhỏ, trộn đều rồi bảo quản trong hũ kín. Mỗi lần dùng 10g, uống với nước ấm, nên dùng trước bữa ăn khi bụng còn đói.
Trị táo bón và ợ hơi, ợ chua: Lấy 20g mai mực, 6g thổ bối mẫu, 12g cam thảo đem tán nhỏ và rây mịn. Mỗi lần uống 6g, dùng ngày 2 lần trước bữa ăn 30 phút.
Chữa bệnh đau dạ dày: chuẩn bị bột mai mực, bột mụn kê nội kim, bột cam thảo và bột gạo nếp rang, mỗi vị 4g. Tất cả đem trộn đều rồi bảo quản trong hộp dùng dần. Mỗi ngày dùng 2 lần, mỗi lần dùng lượng khoảng 1 muỗng cà phê. Kiên trì sử dụng trong thời gian dài để cải thiện bệnh.
Trị chứng thổ huyết: sử dụng mai mực tán nhuyễn uống với nước cơm hoặc nước sắc bạch cập (sắc 15 – 20g dược liệu này với 300ml nước). Mỗi lần dùng từ 1-2g, dùng 4-5 lần/ ngày đến khi khỏi.
Chữa tai chảy mủ: sơ chế 2g mai mực và 0.4g xạ hương rồi đem tán mịn dược liệu. Sau đó dùng bông tăm chấm bột thuốc và khoáy nhẹ nhàng vào bên trong tai.
Trị chứng xuất huyết trĩ, đại tiện ra máu, băng huyết ở nữ: Chuẩn bị 16g mai mực, 4g cam thảo, 6g tông thán, 6g ngũ bội tử, 8g xuyến thảo, mẫu lệ, bạch truật, long cốt, địa du, bạch thược và hoàng kỳ mỗi thứ 12g. Tất cả đem sắc với nước, dùng uống hằng ngày.
Trị chảy máu do vết thương hở: Lấy mai mực và phấn hoa tùng mỗi thứ một lượng bằng nhau đem nghiền thành bột rồi rây mịn. Sau đó cho thêm một ít băng phiến vào, trộn đều và rắc lên vết thương, dùng băng gạc buộc lại để cầm máu.
Lưu ý khi sử dụng Mai mực
- Mai mực được đánh giá cao về khả năng chữa đau dạ dày nhưng hiệu quả khá chậm, vì vậy bạn cần kiên trì thực hiện trong thời gian dài để cải thiện tình trạng bệnh
- Khi dùng để điều trị bệnh, nên chọn mai mực dày, có màu trắng như phấn và không gãy vỡ để có hiệu quả tốt nhất. Ngoài ra mai mực ở dạng bột sẽ dễ hấp thu dưỡng chất và trị bệnh tốt hơn
- Người có gia nhiệt và âm hư không dùng dược liệu mai mực
- Dùng mai mực trong thời gian dài để trị đau dạ dày có thể gây tình trạng táo bón. Vì vậy nên kết hợp với chế độ ăn uống nhiều rau xanh, uống đủ nước và tham khảo bác sĩ uống thêm thuốc nhuận tràng
- Mai mực dạng bột có tác dụng cầm máu tốt hơn mai mực dạng sắc
Có thể thấy Mai mực có rất nhiều công dụng quý với các trường hợp bệnh dạ dày, tiêu hóa và các vấn đề liên quan đến xuất huyết, thổ huyết. Bạn có thể tham khảo các bài thuốc từ Ô tặc cốt nhưng nếu muốn sử dụng dược liệu này để chữa bệnh, bạn cần hỏi ý kiến tư vấn từ bác sĩ để tránh các tình huống xấu có thể xảy ra.
