Cách làm thơ lục bát là chương trình học quan trọng trong các cấp phổ thông tại Việt Nam. Đây là thể thơ tương đối gần gũi, dễ học, dễ nhớ, nhưng cũng khiến không ít học sinh phải đau đầu. Thơ lục bát bao gồm có thể từ hai câu trở lên. Trong đó thì cứ hai câu ghép lại thành một cặp câu. Các cặp câu gồm có một câu 6 tiếng và một câu 8 tiếng và xen kẽ cứ câu lục là câu bát rồi đến cặp câu khác. Phuongphap.vn Hướng dẫn cách làm thơ lục bát, cách gieo vần và luật thanh của thể thơ.
Thơ lục bát là gì?
Thơ lục bát là một dạng thơ dân gian nổi tiếng và lâu đời của văn hóa Việt Nam. Nó là một phần quan trọng của di sản văn hóa dân gian và thể hiện sự sáng tạo và sâu sắc của người Việt trong nghệ thuật thơ. Mặc dù nguồn gốc cụ thể của thể thơ lục bát vẫn chưa được xác định chính xác, nhưng nó đã tồn tại trong văn hóa Việt từ rất lâu đời và trải qua nhiều giai đoạn phát triển.
Thể thơ lục bát có cách gieo vần tương đối đặc biệt: Thường là cặp thơ gồm một câu 6 âm tiết và một câu 8 âm tiết, với khả năng phối vần và số lượng câu trong một bài thơ không bị ràng buộc. Luật chơi thơ lục bát đòi hỏi sự khéo léo trong việc phối hợp các âm tiết, vần, và thanh điệu. Tiếng thứ 2, 6, và 8 phải mang thanh bằng, trong khi tiếng thứ 4 mang thanh trắc. Đồng thời, câu 6 âm tiết phải hợp vần với tiếng thứ 6 của câu 8 âm tiết. Nếu tiếng thứ 6 của câu 8 âm tiết mang thanh ngang, tiếng thứ 8 phải mang thanh huyền.
Về vần, thơ lục bát thường sử dụng hai loại chính: vần chính (âm giống nhau) và vần thông (âm na ná), tạo nên sự đa dạng trong cách biểu đạt. Thể thơ lục bát không chỉ thể hiện tài năng và sự tinh tế của người viết mà còn thể hiện tâm hồn và tư duy của người Việt. Mặc dù có các quy tắc nghiêm ngặt, thế nhưng, trong thế giới thơ lục bát, vẫn có sự linh hoạt và biến đổi, cho phép tạo ra nhiều tác phẩm đa dạng và độc đáo.
Ví dụ:
Con vua thì được làm vua
Con sãi ở chùa, thì quét lá đa
Cách làm thơ lục bát, tìm hiểu về cách gieo vần
Luật thanh
Hai câu lục và câu bát là không thể thiếu để có thể tạo nên một bài thơ lục bát chuẩn chỉnh. Giống thể thơ Đường luật nó rất cần được được tuân hành luật thanh giống như sau: nhất, tam, ngũ bất bàn luận, nhị, tứ, lục phân minh.
Trong các số đó các tiếng thứ một, ba và năm có thể là những tiếng chính còn tiếng thứ hai, bốn, sáu phải làm theo quy tắc. Quy luật: Tại câu lục: ta gieo theo trình tự những tiếng hai – bốn – sáu là Bằng (B) – Trắc (T) – Bằng Tại câu bát: ta gieo theo trình tự các tiếng hai – bốn – sáu – tám là Bằng -Trắc -Bằng -Bằng (BTBB).
Ví dụ:
Tháng ba nhớ người quân nhân Bằng – Trắc – Bằng Ruột đau như cắt, thương thân chiều buồn Bằng -Trắc -Bằng -Bằng
Quy tắc về gieo vần
Mẹo gieo vần của thể thơ này khác hoàn toàn so với những thể thơ khác. Ta rất dễ dàng gieo nhiều vần trong câu chứ không nhất thiết là chỉ được gieo một vần duy nhất.
Đây được cho là một trong những phần linh hoạt của thể thơ này, không trở nên đặt nặng chủ đề gieo vần mà còn làm bài thơ hay hơn và rất dễ nghe hơn.
- Quy tắc gieo vần thơ lục bát 6-8
- Quy tắc Bằng-Trắc
- Quy tắc ngắt nhịp trong câu thơ
Ví dụ (những từ in nghiêng hay đậm là vần với nhau):
Trăm năm trong cõi người ta Chữ tài chữ mệnh khéo là ghét nhau Trải qua một cuộc bể dâu Những điều trông thấy mà đau đớn lòng
Trong thể thơ biến thể vẫn gieo vần như thế, nhưng trường hợp câu bát của cặp câu có thanh là t-b-t-b thì tiếng thứ sáu câu lục bên trên nó vần với tiếng thứ tư của câu đó.
Hướng dẫn ngắt nhịp
Thơ phổ biến được ngắt nhịp chẵn, là nhịp 2/2/2, nhưng thỉnh thoảng để nhấn mạnh nên người đọc đổi thành nhịp lẻ là 3/3.
Cách làm thơ lục bát đơn giản
Bước 1 – Phương pháp Gieo Vần – Chữ: Mẹo Gieo Vần-Chữ cuối của câu trên (tức câu 6) phải vần với chữ thứ sáu của câu dưới (tức câu 8). Cứ mỗi hai câu thì đổi vần, & bao giờ cũng gieo vần bằng (còn gọi là bằng hoặc bình, tức có dấu huyền hoặc không dấu).
Ví dụ: hòn, non, mòn, con… Nếu gieo vần mưa với mây thì bị lạc vận. Còn nếu gieo vần không hiệp với nhau thì gọi là cưỡng vận.
Bước 2 – Luật Bằng Trắc: Luật Bằng Trắc-Cách sử dụng mẫu tự & viết tắt giống như sau: B là Bằng, T là Trắc, V là Vần.
Câu 6: B B T T B B Câu 8: B B T T B B T B
Ví dụ: Câu 6: Trăm năm | trong cõi | người ta Câu 8: Chữ tài | chữ mệnh | khéo là | ghét nhau Câu 6: thông qua | một cuộc | bể dâu Câu 8: những điều | trông thấy | mà đau | đớn lòng (Kiều)
Ghi chú: Chữ là và đau là yêu vận (tức là vần đặt ở trong câu); chữ nhau và lòng là cước vận (tức là vần đặt ở cuối câu). Chữ thứ 6 của câu 6 (ta) hiệp vận (V) với chữ thứ 6 của câu 8 (là), chữ thứ 8 (nhau) của câu 8 hiệp vận (V) với chữ thứ 6 (dâu) của câu 6, chữ thứ 6 (dâu) của câu 6 hiệp vận (V) với chữ thứ 6 (đau) của câu 8.
Bước 3 – Thanh: Thanh bao gồm Trầm Bình Thanh & Phù Bình Thanh. Trầm Bình Thanh là các tiếng hay chữ có dấu huyền. Ví dụ: là, lòng, phòng… Phù Bình Thanh là những tiếng hay chữ không có dấu. Ví dụ: nhau, đau, mau…
Trong câu 8, hai chữ thứ 6 và thứ 8 luôn luôn ở vần Bằng, nhưng không được có cùng một thanh. Có như thế, âm điệu mới êm ắng và dễ nghe. Nếu chữ thứ 6 thuộc Phù Bình Thanh thì chữ thứ 8 phải thuộc Trầm Bình Thanh, & trái lại.
Ví dụ: Chữ tài chữ mệnh khéo là ghét nhau. (Ghi chú: là thuộc Trầm Bình Thanh, nhau thuộc Phù Bình Thanh). Các điều trông thấy mà cực khổ lòng. (Ghi chú: đau thuộc Phù Bình Thanh, lòng thuộc Trầm Bình Thanh).
Bước 4 – Phá Luật: Phá Luật – nhiều lúc bọn họ gặp người sử dụng thơ like phá luật ở chữ thứ hai câu 6, thay vì vần bằng thì lại đổi ra vần trắc; còn chữ thứ tư thì có khi đổi thành vần bằng thay vì vần trắc như tầm thường lệ. Câu 6 cũng rất được ngắt ra sử dụng hai vế.
Kết luận: Trên đây là những cách làm thơ lục bát đơn giản mà mọi người có thể tham khảo. Những cách giao vần, luật thanh bạn nên nắm rõ trong bài viết. Hi vọng bài viết đã cung cấp những thông tin hữu ích cho bạn. Cám ơn các bạn đã đọc!
Nguồn: Tổng hợp
