Tretinoin hiện nay đã không còn xa lạ với các tín đồ skincare nhờ những công dụng mà nó mang lại trong điều trị mụn, trẻ hóa làn da, làm mờ các vết nám, thông thoáng lỗ chân lông. Tuy nhiên nếu không biết sử dụng tretinoin đúng cách thì có thể gây bong tróc da, đẩy mụn hoặc kích ứng.
Trên thực tế có rất nhiều bạn, đặc biệt là những người mới bắt đầu dùng tretinoin còn nhiều điều chưa rõ về cách dùng tretinoin sao cho hiệu quả. Bài viết sau đây của Doctor Acnes sẽ cung cấp kiến thức về cách dùng tretinoin dành cho những ai đang bắt đầu sử dụng hoạt chất này nhé.
Tretinoin là gì?
Tretinoin hay all-trans retinoic acid là dẫn xuất của vitamin A thuộc thế hệ đầu tiên của nhà retinoid. Tất cả các hoạt chất như là tretinoin, retinol, isotretinoin, adapalene đều được gọi chung là retinoid.
Tretinoin, retinol và isotretinoin thuộc thế hệ thứ nhất, trong khi đó adapalene thuộc thế hệ thứ ba. Retinol là hoạt chất được phân loại thuộc nhóm mỹ phẩm, trong khi tretinoin, isotretinoin và adapalene được phân loại là thuốc, thuộc nhóm thuốc Da liễu, tức không phải là mỹ phẩm để có thể sử dụng tùy ý mà cần phải được tư vấn và chỉ định của Bác sĩ.
Tretinoin là retinoid đầu tiên được Cơ quan Quản lý Thuốc và Thực phẩm Hoa Kỳ – FDA chấp thuận dùng trong điều trị mụn trứng cá vào năm 1971. Tretinoin có tác dụng rất mạnh, mang lại hoạt tính trị liệu cao trên da nhưng điều này cũng đồng nghĩa sẽ dễ gây kích ứng hơn so với các retinoid khác, do đó, cần nắm rõ các lưu ý để sử dụng đúng cách, tránh kích ứng.
Công dụng của tretinoin
Với bề dày nhiều năm trên thị trường, tretinoin đã được thực hiện nhiều nghiên cứu toàn diện từ hiệu quả trong chống lão hóa da, điều trị mụn đến cả các tác dụng phụ tiềm ẩn. Tretinoin có 3 công dụng chính nổi bật như dưới đây:
Chống lão hóa cho da
Ở độ tuổi sau 30 tuổi, da bắt đầu mỏng hơn, khô hơn và kém đàn hồi hơn, điều này có thể gây ra nếp nhăn, cũng như xuất hiện các vết đồi mồi, thay đổi sắc tố da. Thêm vào đó, tốc độ tái tạo tế bào mới, tăng sinh collagen trên da cũng chậm hơn.
Với tác dụng chống lão hóa, tretinoin đã được chứng minh mang lại hiệu quả làm giảm nếp nhăn và các dấu hiệu lão hóa da khác nhờ thúc đẩy tăng sinh collagen, các sợi đàn hồi elastin, đường amino và các mô liên kết, góp phần đẩy nhanh quá trình tái tạo tế bào mới. Đồng thời tretinoin còn ức chế men phân hủy sợi collagen, vì vậy giúp chống lại sự thoái hóa collagen.
Điều trị mụn
Mụn được xem là một dạng bệnh viêm tại các nang lông của da. Có 4 yếu tố quan trọng góp phần cho sự hình thành và phát triển mụn bao gồm: tăng sản xuất bã nhờn, sừng hóa nang lông bất thường, vi khuẩn gây mụn Propionibacterium acnes và phản ứng viêm tại chỗ. Tretinoin tác động lên tất cả các yếu tố này để điều trị mụn.
Cụ thể, tretinoin giúp bình thường hóa quá trình sừng hóa bằng việc giảm tăng sinh tế bào sừng và thúc đẩy sự biệt hóa, hạn chế tắc nghẽn các lỗ chân lông, tạo môi trường hiếu khí, không thích hợp cho sự phát triển của vi khuẩn gây mụn Propionibacterium acnes. Đồng thời, tretinoin cũng góp phần thu nhỏ lỗ chân lông, điều chỉnh tình trạng tăng tiết bã nhờn trên da, ngăn ngừa mụn. Thêm vào đó, công dụng kháng viêm, kháng khuẩn giúp tretinoin là thành tiêu chuẩn vàng trong điều trị mụn.
Tác dụng mờ vết thâm, sáng da
Tretinoin giúp sáng da, trị vết thâm thông qua hai cơ chế đồng thời: tretinoin giúp đẩy nhanh quá trình sừng hóa của da, tăng cường bong tróc tế bào chết và làm chậm hoạt động của các tế bào sắc tố melanocytes từ lớp đáy lên lớp bề mặt da, từ đó giúp làm sáng da, cải thiện các vấn đề về thâm, nám, đốm nâu.
Các mẹo dùng tretinoin cho người mới bắt đầu
Lựa chọn nồng độ tretinoin phù hợp
Tretinoin thường có rất nhiều nồng độ khác nhau và thường gặp nhất đó là tretinoin 0,025%, tretinoin 0,05% và tretinoin 0,1%. Với chỉ định trị mụn, hiệu quả của tretinoin tăng khi nồng độ tăng tuy nhiên tác dụng phụ cũng tăng theo.
Đối với vấn đề lão hóa, nghiên cứu cho thấy rằng cả nồng độ 0,025% và 0,1% đều cải thiện đáng kể các dấu hiệu lão hóa về mặt lâm sàng, không có khác biệt đáng kể giữa hai nồng độ, tuy nhiên ở nồng độ 0,1% thì mức độ kích ứng da ghi nhận cao hơn. Vì vậy nếu muốn chống lão hóa, có thể cân nhắc từ nồng độ 0,025%.
Sử dụng tretinoin ở tần suất thấp và liều lượng thấp
Về tần suất sử dụng tretinoin, ban đầu nên bôi/thoa khoảng 2 lần/tuần. Sau khoảng 2 – 3 tuần nếu da không bị kích ứng, đỏ da hoặc khó chịu thì có thể nâng lên 3 lần/tuần và thậm chí là hàng ngày. Lượng dùng tretinoin thường tuân theo hướng dẫn sử dụng của hãng, hầu hết tretinoin ở dạng kem hay gel đều sẽ được khuyên dùng bắt đầu lượng bằng 1 hạt đậu hoặc 1/4 đốt ngón tay.
Sử dụng tretinoin vào buổi tối
Sử dụng tretinoin vào ban ngày sẽ làm da tăng nhạy với ánh sáng nên tretinoin thường được khuyên sử dụng vào buổi tối. Bên cạnh đó, tretinoin có thể bị bất hoạt dưới ánh sáng nên tốt nhất là bôi/thoa tretinoin vào buổi tối trước khi đi ngủ. Ngoài ra, vào ban ngày, cần ưu tiên tối đa việc bảo vệ da, chống nắng, chống oxy hóa.
Dưỡng ẩm đủ cho da
Khi sử dụng tretinoin, cần lưu ý phải cấp ẩm đủ cho da, đặc biệt là nên bổ sung những loại dưỡng ẩm giàu ceramide. Trong thời gian đầu sử dụng tretinoin sẽ có sự tăng tốc độ chu chuyển của tế bào da cũng như tạo các tế bào mới liên tục. Quá trình này sẽ làm cho da bị thiếu hụt ceramide.
Ceramide là một thành phần liên kết các tế bào với nhau nên khi thiếu ceramide thì da thường xuất hiện các tác dụng phụ như khô căng, bong tróc, đỏ rát. Hiện tượng này xảy ra rất nhiều trong khoảng một tuần đầu sử dụng tretinoin, rất dễ thấy da bị khô, bong tróc ở các vùng quanh miệng.
Để giảm thiểu cảm giác khó chịu và duy trì độ ẩm cần thiết cho da trong quá trình điều trị, hỗ trợ phục hồi lớp màng lipid và giữ da khoẻ mạnh ổn định thì các thành phần bổ sung như ceramide là rất cần thiết. Nếu tretinoin ở dạng gel thì nên được bôi trước kem dưỡng ẩm, nếu tretinoin ở dạng cream thì có thể bôi trước hay sau kem dưỡng ẩm đều được.
Không nên kết hợp tretinoin với thành phần có khả năng gây kích ứng
Tretinoin là một hoạt chất mạnh, nên nếu muốn kết hợp với vitamin C, BHA, AHA… tốt nhất vẫn nên sử dụng cách ngày hoặc cách buổi để hạn chế da bị tác động quá đà, gây đỏ, khô và bong tróc. Đặc biệt lưu ý, tránh phối hợp Tretinoin với các sản phẩm chăm sóc da có chứa benzoyl peroxide vì phản ứng giữa chúng sẽ làm vô hiệu hóa cả hai hoạt chất.
Trường hợp da nhạy cảm hoặc chưa bao giờ sử dụng tretinoin trước đó thì lời khuyên tốt nhất là nên sử dụng tretinoin trong khoảng vài tuần để làn da được làm quen dần. Sau đó sẽ cân nhắc thêm vào từ từ chu trình chăm sóc da ừng sản phẩm có hoạt tính điều trị khác như vitamin C, BHA hay AHA.
Lựa chọn dạng tretinoin phù hợp
Trên thị trường, tretinoin có ở cả dạng cream hoặc gel nên khi sử dụng tretinoin cần lưu ý lựa chọn kết cấu. Vào mùa hè, với những làn da mụn, da dầu nhiều nên lựa chọn dạng gel, tuy nhiên cần lưu ý là dạng gel nồng độ 0,05% của tretinoin sẽ tương đương hiệu quả với dạng cream ở nồng độ 0,1%. Vào mùa đông, với những làn da khô, có thể ưu tiên lựa chọn dạng cream vì sẽ làm giảm khả năng kích ứng hơn dạng gel.
Chống nắng kỹ
Da khi được tretinoin tác động sẽ khiến lớp sừng của da sẽ mỏng đi, làm da dễ bị tổn thương và nhạy cảm hơn rất nhiều với ánh nắng mặt trời. Vì vậy, trong thời gian điều trị bằng tretinoin nên chú ý sử dụng kem chống nắng đủ mạnh, phù hợp với da. Kem chống nắng đủ mạnh cần đáp ứng chỉ số SPF tối thiểu là 30, tốt nhất là 50 và PA phải là 3 cộng (+++) trở lên.
Kết hợp với niacinamide
Nghiên cứu cho thấy khi kết hợp niacinamide với tretinoin thì sẽ tăng cường hiệu quả làm sáng da, chống lão hóa mà lại giảm được tình trạng kích ứng, khô da, bong tróc da do thiếu hụt ceramide. Niacinamide hay vitamin B3 được biết đến như là thành phần đa chức năng trong chăm sóc da từ dưỡng ẩm, chống lão hóa, chống oxy hóa.
Nhờ đặc tính kháng viêm và kháng khuẩn của mình, niacinamide còn hỗ trợ điều trị mụn. Kết hợp tretinoin với niacinamide sẽ cung cấp thêm độ ẩm cho da, hỗ trợ phục hồi lớp màng lipid, bảo vệ da khỏi các tác nhân gây hại khi sử dụng tretinoin. Vì vậy, khi bộ đôi này kết hợp với nhau thì khả năng chống lão hóa, điều trị mụn và làm sáng da của cả niacinamide và tretinoin đều trở nên rất nổi bật.
>>> Xem thêm: Dùng retinol và tretinoin bao lâu thì có hiệu quả
Nhìn chung, tretinoin khá hoàn hảo cho tín đồ làm đẹp trong điều trị mụn, giảm thâm sau mụn và ngăn ngừa lão hóa. Tuy nhiên cần phải lưu ý một số tác dụng phụ từ nhẹ như bong da, đỏ da, kích ứng đến những tác dụng phụ nặng như nguy cơ dị tật bào thai.
Tretinoin được khuyến cáo KHÔNG ĐƯỢC DÙNG trong thời kỳ đang mang thai hoặc cho con bú. Theo phân loại từ cục quản lý dược và thực phẩm Hoa Kỳ (FDA) về nguy cơ của thuốc khi sử dụng trong thai kỳ, thì tretinoin được xếp vào nhóm D. Vì vậy, tốt nhất nên sử dụng tretinoin dưới sự theo dõi và hướng dẫn của Bác sĩ Da liễu để đảm bảo hiệu quả và an toàn nhất.
Tài liệu tham khảo
- Siddharth Mukherjee, Abhijit Date, Vandana Patravale, Hans Christian Korting. “Retinoids in the treatment of skin aging: an overview of clinical efficacy and safety”. Clin Interv Aging. 2006;1(4):327-48
- “Skin Care and Aging”. National Institute on Aging. 2017. 10/09/2022
- “Do retinoids really reduce wrinkles?”. Health.harvard.edu
- Zasada M, Budzisz E. “Retinoids: active molecules influencing skin structure formation in cosmetic and dermatological treatments”. Postepy Dermatol Alergol. 2019 Aug; 36(4): 392-397
- Zaenglein AL. “Acne Vulgaris”. N Engl J Med. 2018 Oct 4;379(14):1343-1352
- Callender VD, Baldwin, Andrew F. Alexis. “Effects of Topical Retinoids on Acne and Post-inflammatory Hyperpigmentation in Patients with Skin of Color: A Clinical Review and Implications for Practice”. Am J Clin Dermatol. 2022; 23(1): 69-81
- Nicholas Schmidt, Eugene H. Gans. “Tretinoin: A Review of Its Anti-inflammatory Properties in the Treatment of Acne”. J Clin Aesthet Dermatol. 2011 Nov; 4(11): 22-29
- Dawnielle C. Endly, Richard A. Miller. “Oily Skin: A review of Treatment Options”. J Clin Aesthet Dermatol. 2017 Aug; 10(8): 49-55
- Doran TI, Shapiro SS. “Retinoid effects on sebocyte proliferation”. Methods Enzymol. 1990;190:334-8
- Leyden JJ. “A review of the use of combination therapies for the treatment of acne vulgaris”. J Am Acad Dermatol. 2003 Sep;49(3 Suppl):S200-10
- S Kang, C N Ellis, K J Kim, Finkel, Ortiz-Ferrer. “Two concentrations of topical tretinoin (retinoic acid) cause similar improvement of photoaging but different degrees of irritation. A double-blind, vehicle-controlled comparison of 0.1% and 0.025% tretinoin creams”. Archives of dermatology. 1995;131(9):1037-44
- Madaan P, Sikka P, Malik DS. “Cosmeceutical Aptitudes of Niacinamide: A Review”. Recent Adv Antiinfect Drug Discov. 2021;16(3):196-208
- Gehring W. “Nicotinic acid/niacinamide and the skin”. Journal of cosmetic dermatology. 2004;3(2):88-93
