Mụn trứng cá thường xuất hiện nhiều trong tuổi dậy thì, tuy nhiên người trưởng thành cũng có thể bị mụn. Tùy theo cấp độ nặng nhẹ khác nhau mà có nhiều cách điều trị mụn trứng cá, vừa cải thiện vẻ ngoài làn da vừa giúp bảo vệ sức khỏe tổng thể. Trong một số trường hợp bạn không thể tự xử lý mụn tại nhà mà cần tới sự hỗ trợ của các bác sĩ da liễu.
Mụn trứng cá là gì?
Mụn trứng cá là một vấn đề da liễu khá phổ biến, có thể gặp ở cả nam và nữ trong nhiều độ tuổi. Đây là kết quả của tình trạng tắc nghẽn lỗ chân lông/nang lông gây ra bởi bã nhờn, vi khuẩn và tế bào da chết. Thanh thiếu niên, thanh niên là các đối tượng chủ yếu hay bị mụn bởi liên quan tới những thay đổi về nội tiết tố.(1)
Thế nhưng người ở độ tuổi khác cũng có nguy cơ bị mụn – thậm chí bị nặng – nếu không biết cách chăm sóc da và sinh hoạt phù hợp.
Có nhiều loại mụn trứng cá, trong đó phổ biến nhất là các loại mụn đầu trắng, mụn đầu đen, mụn mủ, mụn do nấm (viêm nang lông do nấm)… Mụn trứng cá thường xuất hiện nhiều nhất ở mặt, trán, ngực, vai và vùng lưng trên.
Mụn trứng cá không gây nguy hiểm tới sức khỏe chung nhưng nếu không biết cách điều trị mụn trứng cá sớm thì mụn có thể ảnh hưởng nhiều tới da như gây đau, để lại sẹo hoặc nhiễm trùng. Không chỉ thế mụn còn tác động không nhỏ tới tâm lý khi có thể gây ra mặc cảm, tự ti, thậm chí là stress, trầm cảm.
Cách điều trị mụn trứng cá nhẹ
Mụn trứng cá có thể điều trị được, tùy theo mức độ khác nhau sẽ có các cách điều trị mụn trứng cá khác nhau.
Ở mức độ nhẹ, mụn trứng cá chủ yếu là mụn đầu trắng và mụn đầu đen, kèm theo một vài mụn sẩn và mụn mủ. Các sản phẩm chăm sóc da phù hợp cùng một số loại thuốc trị mụn trứng cá không kê đơn có thể giúp bạn giải quyết mụn ở tình trạng này. Thông thường trong các sản phẩm này sẽ có các thành phần như:
- Benzoyl peroxide: Hoạt chất này giúp khô mụn gom cồi mụn, ngăn ngừa các nốt mụn mới hình thành; quan trọng hơn là có khả năng tiêu diệt vi khuẩn gây mụn. Benzoyl peroxide mang đến công dụng tốt khi sử dụng thường xuyên.(2)
- Axit salicylic: Thành phần này vừa giúp loại bỏ tế bào chết trên da giúp lỗ chân lông thông thoáng vừa giúp giảm mẩn đỏ/sưng tấy ở mụn viêm. Điều này giúp giảm dần số lượng mụn cũng như đẩy nhanh thời gian hồi phục da.(3)
Phương pháp điều trị mụn trứng cá trung bình đến nặng
Việc điều trị mụn trứng cá thuộc dạng trung bình đến nặng với các biểu hiện như: thời gian xuất hiện lâu, kéo dài dai dẳng, số lượng mụn nhiều, mụn đang ở tình trạng viêm nhiễm/sưng tấy gây đau nhức, mụn có thể xuất hiện ở cả lưng và ngực, có sẹo mụn,…. sẽ mang tính y khoa nhiều hơn là hành động tự chăm sóc với nhiều loại thuốc là liệu pháp khác nhau.(4)
1. Thuốc bôi ngoài da
Thuốc bôi ngoài da không kê toa thường là lựa chọn đầu tiên khi muốn điều trị mụn trứng cá. Một số loại thuốc bôi được kê toa thường gặp bao gồm:
- Retinoids và các loại thuốc có công dụng tương tự retinoid: Thuốc có chứa axit retinoic hoặc tretinoin; ở dạng kem, gel hoặc lỏng. Bạn nên dùng vào buổi tối. Khi mới sử dụng nên “làm quen” 3 lần/tuần, sau đó tăng dần lên cho đến khi da đã quen thuốc thì dùng mỗi ngày. Lưu ý: Không dùng tretinoin cùng lúc với benzoyl peroxide vì đây đều là 2 hoạt chất mạnh dễ gây kích ứng da nếu không có sự kiểm soát tốt.
- Kháng sinh: Có khả năng tiêu diệt vi khuẩn và làm giảm triệu chứng viêm, mẩn đỏ của mụn. Trong thời gian đầu điều trị (khoảng vài tháng), người bị mụn trứng cá trung bình hoặc nặng có thể cần phải kết hợp cả retinoid cùng kháng sinh.
- Axit azelaic: Là một loại axit tự nhiên có đặc tính kháng khuẩn bắt nguồn từ một loại nấm men. Với tỷ lệ 20%, kem hoặc gel có chứa axit azelaic khi dùng 2 lần/ ngày mang đến công dụng trị mụn hiệu quả như nhiều phương pháp điều trị thông thường. Phương pháp điều trị mụn trứng cá này do có thành phần này khá an toàn nên sử dụng được cho phụ nữ mang thai và mẹ đang cho con bú. Nếu có tác dụng phụ thì cũng chỉ dừng lại ở việc kích ứng da nhẹ.
- Dapsone (Aczone): Gel bôi có chứa 5% Dapsone được khuyên dùng cho trong cách điều trị mụn trứng cá viêm, đặc biệt là ở phụ nữ.
2. Thuốc uống
Trong trường hợp thuốc bôi chưa đủ tác dụng sẽ cần thêm thuốc uống khi điều trị mụn trứng cá.
- Thuốc kháng sinh: Thông thường loại thuốc uống được dùng trong điều trị mụn là tetracycline (minocycline, doxycycline) hoặc macrolid (erythromycin, azithromycin). Trong đó macrolid dùng được cho những đối tượng không dùng được tetracyclin – kể cả thai phụ hoặc trẻ em dưới 8 tuổi. Kháng sinh trị mụn đường uống thường được dùng trong thời gian ngắn và có thể kết hợp với loại thuốc khác để ngăn ngừa tình trạng kháng kháng sinh.
- Thuốc tránh thai phối hợp: Các sản phẩm kết hợp progestin và estrogen là loại thuốc tránh thai kết hợp có thể sử dụng để điều trị mụn trứng cá. Tuy nhiên cần mất vài tháng dùng thuốc để phát huy công dụng.
- Thuốc kháng androgen: Dùng trong trường hợp phụ nữ và trẻ em gái vị thành niên không đáp ứng thuốc kháng sinh. Thuốc có khả năng ngăn chặn tác động của nội tiết tố androgen lên tuyến tiết dầu. Căng ngực hoặc đau bụng trong kỳ kinh nguyệt là 2 tác dụng phụ thường gặp của thuốc.
- Isotretinoin: Một xuất dẫn của vitamin A; có thể kê đơn cho người bị mụn trứng cá vừa hoặc nặng không đáp ứng với các phương pháp điều trị khác. Tác dụng phụ tiềm ẩn của Isotretinoin có thể là viêm ruột, trầm cảm hoặc gây dị tật bẩm sinh. Do đó khi sử dụng, người bị mụn cần tuân thủ đúng theo hướng dẫn của bác sĩ và thường xuyên theo dõi các tác dụng phụ.
Các liệu pháp điều trị thuốc nội tiết tố và isotretinoin chỉ sử dụng khi thuốc kháng sinh không hiệu quả
3. Liệu pháp trị liệu khác
Ngoài việc dùng thuốc, việc dùng hoặc kết hợp một số liệu pháp dưới đây cũng là các phương pháp điều trị mụn trứng cá hiệu quả.
- Liệu pháp ánh sáng: Tia cực tím (UV) có thể được ứng dụng để loại bỏ mụn nhưng bởi nguy cơ gây ung thư da nên đã không còn dùng đến. Thay vào đó bác sĩ sẽ sử dụng các bước sóng nhất định của ánh sáng xanh hoặc đỏ để tiêu diệt vi khuẩn mà không gây tổn thương da.
- Peel da: Là phương pháp tẩy tế bào chết cho da bằng công nghệ hóa học với các thành phần như axit salicylic, axit glycolic hoặc axit retinoic. Liệu pháp này giúp cải thiện vẻ ngoài của da; tuy nhiên kết quả không kéo dài lâu và người bệnh cần thực hiện lặp lại định kỳ.
- Lấy nhân mụn: Cách điều trị mụn trứng cá này sẽ cần dùng dụng cụ lấy mụn chuyên biệt để loại bỏ nhân mụn đầu trắng hoặc mụn đầu đen hoặc các mụn nang. Kỹ thuật này giúp tạm thời cải thiện tình trạng mụn nhưng có nguy cơ để lại sẹo lớn nếu thực hiện không đúng cách.
- Tiêm steroid: Các tổn thương da dạng mụn nốt và dạng nang có thể được điều trị bằng cách tiêm steroid. Liệu pháp này đã giúp cải thiện nhanh chóng và giảm đau. Các tác dụng phụ có thể bao gồm mỏng và đổi màu da ở vùng trị liệu.
4. Đối với trẻ em tuổi dậy thì
Theo hướng dẫn từ Học viện Da liễu Hoa Kỳ (5), các thuốc bôi tại chỗ benzoyl peroxide, adapalene và tretinoin có thể dùng được cho trẻ thanh thiếu niên trong độ tuổi dậy thì mà không có nguy cơ cao tác dụng phụ.
Hầu hết các thuốc liên quan tới cách điều trị mụn trứng cá đều khuyến cáo dùng cho người từ 12 tuổi trở lên. Tuy nhiên, trẻ em nhỏ hơn 12 tuổi vẫn có thể bị mụn. Khi trẻ bị mụn, tốt hơn hết phụ huynh nên đưa trẻ thăm khám chuyên khoa để có loại thuốc/liều lượng thuốc điều trị thích hợp.
Điều trị sẹo do mụn trứng cá
Sẹo mụn được xem là một biến chứng của mụn trứng cá. Bất kỳ loại mụn nào cũng có thể để lại sẹo, trong đó phổ biến hơn hết là dạng mụn nốt sần và mụn nang – khi “vỡ” ra sẽ làm tổn thương vùng da lân cận. Sẹo mụn cũng có thể hình thành từ việc nặn mụn mụn không đúng cách.
Điều trị sẹo mụn được xem một dạng phẫu thuật thẩm mỹ. Việc điều trị không chắc chắn có thể loại bỏ hết 100% sẹo mụn nhưng có thể cải thiện đáng kể tình trạng da. Một số phương pháp quen thuộc thường dùng tới như:
- “Mài” da: Thủ thuật này giúp loại bỏ lớp da trên cùng bằng laser hoặc bằng hóa chất (peel da) hoặc dụng cụ chuyên biệt (siêu mài mòn bằng đầu kim cương). Sau vài tháng điều trị, da sẽ từ từ phục hồi trở lại kéo theo việc cải thiện và làm mờ sẹo. do ưu điểm của kỹ thuật mài da bằng laser (chỉnh được độ mài da chính xác từng milimet) nên kỹ thuật mài da bằng đầu kim cương đã không còn được sử dụng. sau khi mài da, cần phải chăm sóc da tích cực để da phục hồi.
- Điều trị bằng laser: Cách điều trị mụn trứng cá từ nhẹ tới trung bình này có thể thực hiện bằng laser bóc mô da (loại bỏ một phần da xung quanh sẹo để hình thành vùng da mới mịn màng hơn). Ngoài ra còn có laser không bóc da (kích thích tăng trưởng collagen mới giúp da phục hồi tổn thương do sẹo cải thiện vẻ ngoài).
- Kỹ thuật Punch: Là kỹ thuật thường dùng để điều trị sẹo mụn lõm. Có 3 dạng: bấm cắt sẹo (mức độ nhẹ – loại bỏ mô chứa sẹo để tạo bề mặt da bằng phẳng và mịn màng hơn), bấm nâng sẹo (sử dụng với sẹo đáy phẳng; đáy sẹo được bấm, “nâng” lên và cố định cao bằng bề mặt da) và bấm ghép (dùng với sẹo có đáy phẳng và sâu nhiều; sẹo thường được “lấp đầy” bởi mẫu da từ vùng da khác trên cơ thể)
- Phương pháp bóc tách sẹo: Còn gọi là cắt đáy sẹo. Đây là thủ thuật thẩm mỹ thường áp dụng cho dạng sẹo rỗ, sẹo lõm nặng, lâu năm. Bóc tách sẹo hoạt động theo cách dùng kim y khoa cắt đứt toàn bộ chân sẹo xơ cứng để giải phóng bề mặt sẹo. mục đích của kỹ thuật này là giúp sẹo rỗ “đầy” lên nhanh chóng và phòng ngừa nguy cơ sẹo tái lõm trở lại.
- Lăn kim: là kỹ thuật dùng cây lăn hoặc lăn máy để bóc tách các sẹo mụn, sau đó đắp các tinh chất giúp tái tạo da như: huyết tương giàu tiểu cầu (PRP), các tinh chất HA giúp phục hồi da…lăn kim có ưu điểm hơn kỹ thuật Punch và bóc tách sẹo do kích thước kim được tinh chỉnh từ 0.1mm đến 1.5mm có thể ứng dụng cho sẹo mụn từ nông đến sâu
Một số cách trị và phòng ngừa mụn trứng cá tại nhà
Bạn có thể giảm nguy cơ bị mụn trứng cá nhờ vào những bước chăm sóc da đúng cách tại nhà.
- Rửa mặt hằng ngày bằng sữa rửa mặt dịu nhẹ, không chứa kiềm và kiểm soát dầu.
- Sử dụng các sản phẩm trang điểm gốc nước hoặc có nhãn dán “không gây dị ứng” để giảm khả năng gây bít tắc lỗ chân lông.
- Luôn tẩy trang và làm sạch da trước khi ngủ.
- Tránh để vùng da bị mụn tiếp xúc với các yếu tố gây kích ứng như ánh nắng mặt trời, tóc, quần áo, khẩu trang kém vệ sinh,…
- Chế độ ăn uống cân bằng đạm và chất xơ; uống đủ nước.
- Cân bằng cuộc sống, tránh căng thẳng.
Tuy nhiên với tình trạng mụn trung bình hoặc nặng, nếu sau vài tuần tự điều trị mụn trứng cá tại nhà hoặc dùng thuốc không có cải thiện thì bạn cần tìm đến các cơ sở điều trị mụn chuyên nghiệp càng sớm càng tốt.
Bài viết liên quan: 13 cách trị mụn trứng cá tại nhà từ thiên nhiên hiệu quả cao
Khi nào cần gặp bác sĩ?
Khi các biện pháp tự chăm sóc, điều trị không làm sạch mụn thì bạn cần đến bác sĩ da liễu để nhận được điều trị chuyên sâu. Bác sĩ sẽ khám, soi da…và kê đơn thuốc uống, thuốc bôi và hướng dẫn thêm về các cách chăm sóc da cho phù hợp với tình trạng bệnh.
Ở người trưởng thành, mụn trứng cá đột ngột xuất hiện nhiều có thể là dấu hiệu cảnh báo một bệnh đã có từ trước. Do đó bạn nên đi khám sớm không chỉ để điều trị mụn mà còn nhằm chẩn đoán và điều trị các bệnh lý tiềm ẩn.
Ngoài ra, nếu trong thời gian sử dụng các sản phẩm chăm sóc da gặp phải tình trạng ngất xỉu, khó thở, căng cứng cổ họng, sưng mặt/ mắt/ môi/ lưỡi,… cũng cần tìm tới bác sĩ ngay lập tức. Đây là một trong các dấu hiệu cảnh báo dị ứng phản ứng.
Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, với đội ngũ chuyên gia, bác sĩ giỏi nhiều năm kinh nghiệm và hệ thống thiết bị y tế hiện đại, cung cấp các dịch vụ chăm sóc sức khỏe toàn diện. Để đặt lịch khám và điều trị với bác sĩ Da liễu thuộc Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, bạn có thể lựa chọn các cách sau đây:
Mụn trứng cá dễ gặp phải nhưng có rất nhiều phương pháp có công dụng tốt có thể giúp giảm mụn và phục hồi làn da. Dù cách điều trị mụn trứng cá bằng các loại thuốc hay liệu pháp y khoa thì đều cần có sự kết hợp với cách sinh hoạt lành mạnh để vừa loại bỏ vừa ngăn ngừa mụn quay lại, đồng thời chăm sóc da khỏe đẹp hơn.
