Tất tần tật về kèn clarinet và những điều bạn chưa biết!
Kèn clarinet là một trong những nhạc cụ phổ biến nhất của họ kèn gỗ. Bạn có thể thấy chiếc kèn này xuất hiện trong mọi dàn nhạc giao hưởng. Tuy nhiên, kèn clarinet là một nhạc cụ có lịch sử khá mới, được phát minh vào cuối những năm 1600.
Nguồn gốc
Giống như nhiều nhạc cụ mà chúng ta quen thuộc ngày nay, kèn clarinet là một bản sửa đổi trên một nhạc cụ cũ hơn gọi là Chalumeau. Chalumeau là một nhạc cụ dân gian bằng gỗ sậy được chơi trong thời kỳ Baroque và Cổ điển có hai phím và tám lỗ âm. Một phần động lực để phát triển kèn clarinet là việc bổ sung một thanh ghi phía trên bằng phím thổi quá mức, một phím mà bạn nhấn để mở đường thở trong nhạc cụ cho phép chơi một số nốt cao hơn từ một quãng tám đến 12 nốt.
Khi xem xét lịch sử của kèn clarinet, người ta tin rằng Johann Christoph Denner đã phát minh ra kèn clarinet đầu tiên vào giữa những năm 1600 mặc dù anh trai của ông là Jacob cũng được ghi nhận.
Cây kèn clarinet sớm nhất được phát triển ngay từ đàn chalumeau cũng chỉ có hai phím. Chuông loe và lỗ khoan lớn hơn là hai điểm khác biệt bổ sung giữa kèn clarinet đầu tiên và chalumeau. Điều thực sự đặc trưng cho sự phát triển của kèn clarinet kể từ đó là việc bổ sung dần dần các phím.
Trong khoảng thời gian từ năm 1730 đến năm 1740, một số thợ chế tạo kèn clarinet khác nhau (bao gồm cả một trong những người con trai của Denner) đã thêm phím thứ ba vào kèn clarinet. Phím này cho phép chơi giữa thanh ghi chalumeau thấp hơn và thanh ghi mới phía trên của kèn clarinet đầu tiên. Những cây kèn clarinet này cũng được chơi chủ yếu ở các phím C và D.
Trong những năm sau đó, ngày càng có nhiều phím được thêm vào kèn clarinet. Với mỗi lần bổ sung, nghệ sĩ kèn clarinet có thể đạt được các thanh ghi mới, chất lượng âm thanh tốt hơn và các tùy chọn ngón tay năng động hơn. Vào năm 1843, thế giới đã chứng kiến chiếc clarinet phẳng 17 phím B đầu tiên tương tự như chiếc clarinet mà chúng ta biết bây giờ.
Như chúng ta đã biết, chalumeau lần đầu tiên được sử dụng ở Pháp và xuất hiện ở Đức – nơi cuối cùng mà nó phát triển thành kèn clarinet. Về thời điểm chính xác, nhiều nhà nghiên cứu cho biết rằng chiếc kèn này đã xuất hiện từ những năm 1630 trong các tác phẩm âm nhạc.
Johann Cristoph Denner và chiếc kèn clarinet đầu tiên
Việc phát minh ra kèn clarinet hiện đại được cho là của một nhà sản xuất nhạc cụ thời kỳ baroque ở Leipzig, Đức tên là Johann Cristoph Denner (1655 – 1707). Người ta không biết chính xác ông đã phát minh ra kèn clarinet khi nào, nhưng người ta cho rằng nó rơi vào khoảng giữa năm 1690 và 1700.
Thật thú vị, anh trai của Jacob cũng được một số người ghi nhận là người phát minh ra nhạc cụ hơi bằng gỗ vì cả hai đều làm việc trong công việc kinh doanh của gia đình với tư cách là nhà sản xuất nhạc cụ. Giai đoạn này trong lịch sử khá đặc biệt khi có nhiều nhà nghiên cứu nhạc cụ phát minh ra các nhạc cụ mới và Denner cũng không ngoại lệ. Ông được ghi nhận là người đã tạo ra ít nhất 68 nhạc cụ hơi nguyên bản vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay.
Những chiếc kèn clarinet mà ông sản xuất được thiết kế để trở thành một phiên bản cải tiến của chalumeau và rõ ràng, Denner đã làm công việc của mình kể từ khi chalumeau không còn được sử dụng nữa, và clarinet là một trong những nhạc cụ kèn gỗ được chơi rộng rãi nhất trên thế giới. Đơn đặt hàng kèn clarinet đầu tiên của Denner là từ Ban nhạc thị trấn Nuremberg vói bốn chiếc kèn clarinet soprano. Tính năng thiết kế tiên tiến nhất mà Denner đã thêm vào nhạc cụ là phím loa, đây là phím giúp nâng âm sắc của kèn clarinet lên một quãng tám khi nhấn xuống và mở rộng phạm vi của nó lên rất nhiều.
The Chalumeau
Những cải tiến của kèn clarinet
Một trong những bước phát triển đầu tiên sau phiên bản của Denner là sự thay thế các bộ phận của kèn clarinet ra đời vào năm 1740 với việc bổ sung phím thứ ba. Phím này, do ngón tay cái phía dưới vận hành, tạo ra âm “E” thấp, giúp tăng phạm vi của nhạc cụ nhiều hơn so với phát minh cũ của Denner. Điều này đã giúp củng cố và thu hẹp khoảng cách giữa âm vực thấp của chalumeau và âm vực cao hơn của kèn clarinet. Một ưu điểm khác của khóa được thêm vào để giảm hiện tượng thổi quá mức. Các phát triển khác về phím là phím Ab được bổ sung thêm do bàn tay phía dưới điều khiển và phím C# được thêm vào để được điều khiển bởi ngón út của bàn tay phía trên.
Vật liệu đệm
Một bước phát triển quan trọng khác diễn ra vào đầu những năm 1800 là việc phát minh ra miếng đệm hiện đại. Cho đến năm 1812, kèn clarinet được tạo ra bằng cách sử dụng các miếng nỉ để che các lỗ âm thanh. Tuy nhiên, vấn đề là những luồng không khí này bị rò rỉ và sẽ khiến kèn clarinet kêu cót két hoặc không chơi được một số nốt nếu chơi quá nhiều phím. Nhưng Iwan Müller, một nghệ sĩ kèn clarinet người Đức khác đã cố gắng khắc phục vấn đề này và bắt đầu sử dụng da hoặc bong bóng cá để che các miếng đệm. Những vật liệu này kín khí hơn và do đó cho phép chơi được nhiều phím hơn.
Nhiều lỗ giai điệu hơn
Iwan – một nhà nghiên cứu nhạc cụ khác ssau đó tiếp tục thử nghiệm với các lỗ âm sắc trên kèn clarinet, cuối cùng thiết kế một chiếc có 7 lỗ ngón tay và 13 phím. Điều này giúp kèn clarinet linh hoạt hơn rất nhiều khi chơi ở các phím khác nhau và cho phép nhạc sĩ tiếp cận chúng dễ dàng hơn cùng với giai điệu được cải thiện nhiều.
Clarinet hiện đại
Ngày nay có rất nhiều loại clarinet khác nhau với đủ hình dạng và kích cỡ khác nhau. Kèn clarinet hiện đại như chúng ta biết ngày nay, dựa trên clarinet năm 1812 của Iwan Müller với một số phát triển bổ sung.
Clarinet đã được làm từ nhiều vật liệu khác nhau
Hầu hết các cây kèn clarinet ban đầu được làm bằng gỗ hoàng dương hoặc gỗ mun – những vật liệu tương tự cũng được sử dụng để làm recorder (sáo). Ngày nay, grenadilla là vật liệu được sử dụng phổ biến nhất để sản xuất kèn clarinet. Nó có độ dày tương đối cao hơn so với gỗ hoàng dương, tạo cho nhạc cụ một âm sắc đẹp và đa dạng. Ngoài ra, nó cung cấp một dải âm rộng hơn – khi chơi nhẹ nhàng, âm thanh trở nên mềm mại và tinh tế, uyển chuyển hơn.
Sử dụng trong âm nhạc cổ điển
Clarinet là một thành viên trong gia đình các nhạc cụ gỗ gió như oboe, bassoon và sáo. Nhiều nghệ sĩ cổ điển cũng biểu diễn kèn clarinet với tư cách là nghệ sĩ độc tấu trên khắp thế giới. Sabine Meyer là nghệ sĩ kèn độc tâú điêu luyện gốc Đức. Cô biểu diễn độc tấu trên khắp thế giới và là thành viên của Berlin Philharmonic.
Sử dụng trong Jazz
Clarinet là chiếc kèn duy nhất mà người chơi có thể sử dụng linh hoạt nó như một nhạc cụ trong phong cách cổ điển và jazz. Nó thực sự là nhạc cụ gió nổi bật trong các ban nhạc lớn, thậm chí còn hơn cả saxophone. Điều này là nhờ nghệ sĩ biểu diễn và nhà soạn nhạc huyền thoại Benny Goodman. Mặc dù ngày nay nó không còn nổi bật trong thế giới nhạc jazz, nhưng bạn vẫn sẽ thấy những người chơi saxophone chơi nó nhiều hơn trong các Ban nhạc lớn và thỉnh thoảng biểu diễn kết hợp nhạc jazz.
Là nguồn cảm hứng chính cho các nhà soạn nhạc
Sự phong phú đặc biệt của âm sắc kèn clarinet và sức biểu đạt của nhạc cụ này từ lâu đã chạm đến cảm xúc của các nhà soạn nhạc. Điển hình là Mozart, ông đã viết một tác phẩm tuyệt vời cho kèn clarinet, Clarinet Concerto in A major, Köchel 622. Người ta nói rằng ông đã được truyền cảm hứng rất nhiều khi gặp gỡ nghệ sĩ kèn clarinet Anton Stadler. Vào những ngày đó kèn clarinet mới chỉ được phát minh, vì vậy Mozart hẳn đã rất háo hức viết các bản nhạc cho loại kèn này để tìm ra cách tốt nhất để sử dụng nhạc cụ mới trong các buổi biểu diễn.
Trong những năm cuối đời, Brahms cũng viết nhiều tác phẩm cho kèn clarinet. Giống như trường hợp của Mozart, việc gặp gỡ một nghệ sĩ kèn clarinet có ảnh hưởng – Richard Mühlfeld – đã khơi dậy sự sáng tạo của ông và tạo ra Clarinet Quintet in B, được coi là một kiệt tác trong số các tác phẩm cổ điển vĩ đại.
Một trong những nhà soạn nhạc kiệt xuất nhất của Mỹ trong thế kỷ XX cũng đã được cây kèn làm say đắm đó là Aaron Copland, người đã viết nên tác phẩm Clarinet Concerto nổi tiếng cho nghệ sĩ kèn clarinet Benny Goodman. Đi ngược lại với sự đa dạng âm sắc của dàn nhạc giao hưởng, tác phẩm có những đoạn điêu luyện và chỉ mang nét đặc trưng của Jazz để phù hợp với Goodman – bậc thầy của swing jazz. Tình cờ thay, vở kịch của Goodman đã thu hút nhiều nhà soạn nhạc, với Bartók’s Contrasts và một bản hòa tấu của Hindemith cũng dành riêng cho ông.
Xem thêm:
Kèn Clarinet
